Prijskaartje

Vooruitgang, wie wil dat nou niet? Maar wat is vooruitgang en wat heeft het ons gebracht? Vaak denken we bij vooruitgang aan technische ontwikkelingen als van de stoommachine, tot en met de nanotechnologie, die hebben bijgedragen aan de toename van de welvaart. Vooruitgang wordt ook vaak gelijk gesteld met economische groei. Economische groei in onze samenleving is gekoppeld aan groei van gebruik en verbruik van materiële goederen. Er wordt ons voorgehouden dat wanneer de economie groeit, het goed moet ons gaat. De economie moet vooral blijven groeien. Kan dit wel in een fysiek begrensde wereld? Middas Dekker zei: “Groei met mate is het mooiste wat er is. Maar alles wat exponentieel groeit, groeit uiteindelijk de dood in. Tegenwoordig is het geloof in groei sterker dan ooit. En het spijt me, maar ik kan economische groei niet anders zien dan als een kankergezwel dat alsmaar voortwoekert.” (interview in Ideaal, feb. 2013). Aan dit soort vooruitgang hangt dus een prijskaartje. Vorig jaar kopte Trouw ‘Het milieu draait op voor onze welvaart’ (Trouw, 16 feb 2015). En niet alleen het milieu is de dupe, maar ook de armen en de komende generaties.

Wat is vooruitgang?

In 1971 waarschuwde paus Paulus VI dat de meest bijzondere wetenschappelijke vooruitgang, de meest verbluffende technische prestaties, de meest wonderbaarlijke economische groei zich uiteindelijk tegen de mens keren, als zij niet gepaard gaan met een echte maatschappelijke en morele vooruitgang (LS4). Steeds meer mensen raken zich hiervan bewust en beseffen dat de vooruitgang van wetenschap en techniek en economische groei niet gelijk is aan de vooruitgang van de mensheid en vermoeden dat er andere wegen zijn voor een gelukkige toekomst (LS 113).

Doel

Dit brengt ons bij de vraag wat het doel van vooruitgang eigenlijk is. In de loop van de tijd is een middel-doel verwarring ontstaan tussen economische groei en geluk. Het middel ‘groei’ is tot doel geworden; geluk als eigenlijk doel lijken we vergeten. We zijn gewend om het goede leven en geluk voornamelijk in te vullen met materiële behoeftebevrediging. Hoe meer we kunnen kopen en consumeren des te gelukkiger zouden we zijn. We komen dan echter bedrogen uit. Als het verlangen naar een product is bevredigd dan ontstaat al gauw het verlangen naar iets anders. Er zijn nu zelfs onderzoekers die overconsumptie als een aandoening zien, net zo ernstig als obesitas. Het maakt ongelukkig, depressief, angstig, kan zelfs dodelijk zijn en is ook nog eens slecht voor het milieu. (James Wallman in Trouw 23 feb 2016). Paus Franciscus noemt iets dergelijks in iets andere bewoordingen in de encycliek. Hij zegt dat de voortdurende nieuwheid van de producten samengaat met een drukkende verveling. Laten wij hier niet in berusten en laten wij er niet van afzien ons vragen te stellen bij de doeleinden en de zin van alles. Anders zullen wij alleen maar de stand van zaken legitimeren en behoefte hebben aan meer surrogaten om de leegte uit te houden (LS 113). Niet voor niets zijn er steeds meer mensen op zoek naar zingeving.

 Christelijke spiritualiteit

De christelijke spiritualiteit vult de kwaliteit van leven anders in en nodigt uit tot een profetische, contemplatieve en sobere levensstijl die in staat is een diepe vreugde te kennen zonder door consumptie geobsedeerd te zijn. Dit uit zich in genieten van de kleine dingen, voldoening vinden in vriendschappen, in genieten van muziek, cultuur, natuur en gebed. Het groeien in soberheid vraagt om innerlijke vrede die nauw is verbonden met de zorg voor de ecologie en het algemeen welzijn., omdat zij zich, als zij authentiek wordt beleefd, weerspiegelt in een evenwichtige levensstijl die verbonden is met een vermogen tot verwondering dat leidt tot een diepgang van het leven (LS 222, 223 en 225).

 

 

Stel jezelf gewoon zo nu en dan eens de vraag: “Wat waren nu mijn gelukkigste momenten?”

 

Marjolein Tiemens-Hulscher

Maart 2016

(LS x, zijn verwijzingen naar Lautdato Si)