Een heerlijke fietstochtje brengt me bij Martine Vonk in Vianen. Duurzaamheid is haar passie en haar motto is: geniet van genoeg. Laat het mooie en goede je drijfveer zijn. Ze is een veelgevraagd spreker in de kring van groene kerken. In het dagelijks leven is ze als lector Ethiek en Technologie verbonden aan Saxion.

Op LinkedIn las ik dat duurzaamheid je passie is. Hoe is dat zo gekomen?

Dat was een heel proces. Van huis uit heb ik duurzaamheid niet als een expliciet thema meegekregen. Maar ik ben opgegroeid op een melkveebedrijf en dat heeft wel mede mijn wereldbeeld bepaald. Op de boerderij leef je op het ritme van de seizoenen. Je bent omringd door levende dieren en ervaart hoe kwetsbaar het leven kan zijn. Als boer ben je afhankelijk van het weer; bijvoorbeeld voor het maaien van het gras. Dan ervaar je wel dat de wereld niet maakbaar is.

Tijdens mijn studie, met de focus op milieukunde, werd ik echt gegrepen door de milieuproblematiek. Ik las er veel over en leerde dat milieuvraagstukken ook niet los gezien kunnen worden van internationale handel en het leven van de mensen in de ontwikkelingslanden. Alles grijpt in elkaar. Dat maakt het moeilijk, maar juist ook heel boeiend. Het gaat ook om mensen, om het leven van mensen.

 

 

 

Nu draag je duurzaamheid uit met een hele sterke verbinding vanuit het geloof. Is dat altijd zo geweest?

Van huis uit heb ik wel een lijntje met het geloof. Ik ben protestants opgevoed. Tijdens mijn studie was ik lid van de christelijke studentenbeweging Ichthus. Maar geloof en milieu waren in die tijd, dan praten we over beging jaren 90, nog behoorlijk gescheiden werelden. Je had de milieubeweging met een paar actiegroepen en organisaties die zich meer met spirituele vraagstukken bezig hielden. Voor mezelf verbond ik die twee werelden wel met elkaar. Centraal stond voor mij de vraag: “Wat betekent het geloof voor mij voor hoe ik omga met voedsel, met spullen, met andere mensen, met de aarde?

Centraal stond voor mij de vraag: “Wat betekent het geloof voor mij voor hoe ik omga met voedsel, met spullen, met andere mensen, met de aarde?”

Bij Youth for Christ, waar ik als vrijwilliger diaconale reizen begeleidde, vond ik gelijkgestemde mensen. Zij legden ook de link tussen geloof en duurzaamheid. In die tijd liep er in Engeland een project voor jongeren waarin zorg voor milieu en de armen centraal stond. Dat inspireerde ons om in Nederland ook zoiets te realiseren. Dit resulteerde in 1996 in de oprichting van Time to Turn, een op bezinning en actie gerichte organisatie voor jongeren op het gebied van geloof en leefstijl. Time to Turn heeft enorm bijgedragen aan de bewustwording bij jongeren dat het belangrijk is om zorgzaam met de aarde om te gaan. Het accent is wel verschoven van aandacht voor het grote milieuvraagstuk naar concreet iets doen rondom thema’s als voedsel of kleding. De jongeren van nu willen doelgerichte actie als bijvoorbeeld het opzetten van een stadgroentetuin. Daarin vinden ze hun eigen weg en kunnen ze bij diverse andere organisaties terecht. Daarom is besloten om Time to Turn op te heffen. Zij heeft haar dienst bewezen.

Je bent toch ook actief betrokken of betrokken geweest bij A Rocha?

Ja, dat klopt. Ook A Rocha heb ik mee helpen opzetten en ik ben een poos bestuurslid geweest. A Rocha focust meer op natuur en richt zich op alle leeftijden. Het is een wereldwijde organisatie met lokale groepen. Zij gaat uit van de verwondering over wat je ziet, ervaart en beleeft in de natuur. De lokale groepen organiseren werkdagen in de natuur, bijvoorbeeld wilgen knotten, om zo bij te dragen aan het behoud van Gods schepping. Maar ze doet meer. Op de website zijn ook verhalen, gebeden, liederen en dergelijke te vinden voor themadiensten om de schepping te vieren of te gebruiken bij de biddag en dankdag voor het gewas.

Je bent ook nog gepromoveerd.

Ik ging graag naar kloosters, want ik zocht meer verdieping in mijn geloof. Ook het leven van die gemeenschappen sprak me aan. Daaruit kwam het onderwerp voor mijn promotie voort. Ik heb onderzoek gedaan hoe de twee kloosterordes, de Benedictijnen en de Franciscanen en de twee doopsgezinde leefgemeenschappen de Amish en de Hutterieten hun religieuze waarden uiting geven in het dagelijks leven. Ik heb het als heel verrijkend ervaren door vanuit andere belevingswerelden hiernaar te kijken.

Ondertussen begint er toch ook vanuit de kerken wel wat beweging te komen rondom duurzaamheid.

Ja zeker, en dat is mooi om mee te maken. In 1996 waren we nog een roepende in de woestijn. Het thema leefde toen nog niet zo. Het werd beschouwd als een hobby van een paar fanatieke idealisten. Nu is het veel breder geaccepteerd en wordt duurzaamheid geïntegreerd in allerhande thema’s als armoede, eerlijke verdeling, voedsel enzovoort. Er zijn steeds meer kerken die fair trade kerk of groene kerk worden. 11 oktober 2014 wordt alweer de derde groene kerkendag georganiseerd. Dit zijn hele inspirerende dagen. En het leuke is dat het echt oecumenisch is. Kerken van alle gezindten gaan voor groen. Binnenkort krijgen we ook de eerste groene moskee.

De kerken zijn nu wel in beweging, maar vanuit de theologie valt er nog wel een slag te slaan. Hoe kijken we bijvoorbeeld naar de relaties tussen God, de mens en de aarde? Wat betekent dat voor hoe we omgaan met de schepping? Hoe bewaar je de balans tussen de aarde en haar grondstoffen gebruiken en het respecteren van de schepping of de natuurlijke orde? Dat zijn grote vraagstukken. In de theologische opleidingen zou hier nog wel meer aandacht voor mogen zijn.

Hoe proberen jullie als gezin in het dagelijks leven die balans in evenwicht te houden?

Voor mij spelen menswaardigheid, bodemvruchtbaarheid, biodiversiteit en dierwelzijn hierin een grote rol. Ik geloof bijvoorbeeld dat het voor de mens niet goed is om alleen geestdodend werk te doen. Arbeid moet ook zin geven. In sommige industrieën, bijvoorbeeld in de industriële slachterijen, is de menselijk maat en trouwens ook die van het dier, verdwenen. Daarom eten we weinig vlees. En als we vlees eten komt dit van de biologische slager die zelf slacht. Hij betrekt de koeien weer van lokale boeren en dat spreekt ons aan.

Biologische boeren zorgen bewust voor een goede bodemvruchtbaarheid en behoud van biodiversiteit op hun bedrijf. Het dierwelzijn staat bij hun ook hoog in het vaandel. Daarom kopen we zoveel mogelijk biologisch en regionaal geproduceerd voedsel bij een boerderijwinkel hier in de buurt. Daarmee laten we zien dat we lokale producenten waarderen en stimuleren hiermee ook de regionale economie. Wij vinden het veel plezieriger om daar boodschappen te doen dan in zo’n grote supermarkt. Ook de machtspositie die de supermarkten hebben staat mij tegen, zoals ze de prijs die de producenten ontvangen kunnen drukken. Dat systeem deugt niet. En ik wil geen producten kopen die afkomstig zijn uit een systeem dat niet deugt. Daarmee houd je het in stand. De boeren verdienen ook een eerlijke prijs. Die rechtvaardigheid is niet los te zien van duurzaamheid.

Hetzelfde geldt voor kleding. De internationale kledingindustrie is met name voor de naaisters in mijn ogen mensonwaardig. Daaraan wil ik niet bijdragen. Ik koop mijn kleding regelmatig tweedehands via marktplaats. Ook heb ik onlangs een faire spijkerbroek gekocht.

En nu zijn jullie, als gezin, op zoek naar een vorm van gezamenlijk wonen?

Ons ideaal is om een leefgemeenschap op te zetten waarin natuur en spiritualiteit centraal staan. We zijn betrokken bij Bee-living. Bee-living combineert dingen die we belangrijk vinden: gemeenschap, spiritualiteit, duurzaamheid, zorg voor elkaar en gericht op de omgeving. Ik geloof dat het nodig is dat er nieuwe woonvormen komen. Nu al zie je dat mensen, bijvoorbeeld vijftigers, om wat voor reden dan ook geen baan meer kunnen vinden. Ik zie aankomen dat door de toename van de technologie, met name van de ict, steeds meer banen zullen verdwijnen. Bestaat over 20 jaar de functie van accountant nog wel? In een leefgemeenschap, zoals wij die voor ons zien, kan iedereen als volwaardig mens meedoen, van jong tot oud. Iedereen kan een maatschappelijke functie vervullen, van wieden in de moestuin tot zorgen voor de kinderen en ouderen. We zijn op zoek naar een plek om zoiets te realiseren. Een grote boerderij bijvoorbeeld die we op een duurzame manier kunnen verbouwen. We dromen van een eigen energievoorziening en een grote moestuin. Iedereen krijgt een eigen huis of woonruimte en er zullen ook gemeenschappelijke ruimtes zijn. Deze worden dan gebruikt voor activiteiten. Misschien is er ruimte voor een kapelletje voor vieringen. De Keltische spiritualiteit is erg natuurgericht en zouden we graag een plek geven in de toekomstige leefgemeenschap. Zo te gaan wonen is ons ideaal, maar ik geloof echt dat deze nieuwe vormen toekomst hebben.

Wat zou je de lezer nog mee willen geven?

Laat je drijfveer in het leven het mooie en het goede zijn. Mijn uitgangspunt is te genieten van genoeg. Genieten van al het moois dat je mag ontvangen. Genieten van samen delen, omdat het leuk is en vreugde schept. Het heeft geen zin om te handelen vanuit een schuldgevoel. Dat hou je nooit vol. Juist al het goede is reden om te vieren en doe dit dan ook, want dat geeft je energie. Blijf steeds zoeken naar het mooie en het goede; dat is zoeken naar het koninkrijk van God.

 

Juni 2014, Marjolein Tiemens-Hulscher