Het is alweer een poos geleden dat ik heb geschreven in de serie over bijbelse planten. Deze aflevering is gewijd aan tarwe. Tarwe vormt de basis voor ons dagelijks brood, en is daarmee denk ik het bijbelse gewas dat nu nog het meest gegeten wordt. Tarwe is een gewas dat in de Bijbel veelvuldig wordt genoemd. In het beloofde land van melk en honing, waar het volk op weg naar toe is, groeit de tarwe volop (Deut. 8, 7-8). Tarwe komt niet alleen als voedselgewas in de Bijbel voor, maar figureert ook herhaaldelijk in de parabels die Jezus vertelde.
Oorsprongsgebied
Toen de mensheid, ongeveer 10.000 jaar geleden, geleidelijk overging van het bestaan van jager en verzamelaar naar landbouwer behoorden de granen tot de eerste gewassen die ze ging verbouwen. Tarwe is daarmee een van de oudste gedomesticeerde planten. Het oorsprongsgebied van de tarwe is de zogenaamde Vruchtbare Halve Maan en het Bijbelse land lag daar middenin. De Vruchtbare Halve Maan strekt zich uit van de noordpunt van de Perzische Golf, langs de Eufraat en de Tigris naar het noordwesten, dan west naar de Middellandse Zee en duikt dan naar het zuiden via de Nijl een eind Egypte in. Ik las in een boekje over Bijbelse planten dat Bethlehem broodstad betekent en we kennen natuurlijk de graanschuren van Egypte uit de verhalen over Jozef.
Breken brood
Tarwe is een van de belangrijkste gewassen waarmee heel de mensheid zich voedt. Het is daarmee een heel doodgewoon en geen bijzonder gewas, maar voor christenen wel speciaal. Bij het laatste avondmaal brak Jezus brood (eenvoudig maar voedzaam alledaags voedsel) en deelde dit met zijn leerlingen. “Neem en eet hiervan, gij allen, want dit is mijn lichaam, dat voor u gegeven wordt.” De leerlingen zullen op dat moment nog niet begrepen hebben wat Jezus met deze woorden bedoelde. Dat mysterie proberen we tijdens de eucharistie, als die woorden weer klinken, nog steeds te bevatten.
Verbondenheid
Zelf vind ik het beeld van verbinding door de graankorrels erg mooi. Ik zal het proberen te schetsen. Het is tweeledig. Ten eerste zie ik een beweging die het meest wegheeft van een zandloper. Vele graankorrels komen samen in dat ene brood (de smalle doorgang in de zandloper). Door het breken van het brood en het delen ervan verspreiden al die korrels zich weer in de mensen, die ieder op hun eigen manier een stukje van het mysterie vertegenwoordigen en daarvan getuigen. Ten tweede is het de verbinding tussen alle christenen op Aarde door het ritueel van het eten van dat ene brood. Overal op Aarde wordt het gedaan. Dat besef ontroert mij op een of andere manier. En dan bidden we allemaal dat ene gebed: Onze Vader, geef ons heden ons dagelijks brood.
Zo leven zie ik een groot deel, de goede daargelaten, van de ‘eco-elite’ nog niet doen. Als je een elektrische auto hebt wil dat nog helemaal niet zeggen dat je ook minder kilometers gaat maken. Voor al die auto’s blijft asfalt nodig. Er komt nog elk jaar meer bij. Hoe vaak zou de eco-elite met het vliegtuig op vakantie gaan? Hoeveel elektrische apparaten hebben ze, hoe hoog zetten ze de verwarming, hoe groot is hun huis en tuin en bestaat die grotendeels uit tegels of hebben insecten er andere dieren er ook nog plezier aan? Hoe staat het met hun vleesconsumptie? Bankieren ze bij een duurzame bank? Ik heb een sterk vermoeden dat de ecologische voetafdruk van de ‘eco-elite’ groter zal zijn dan die van de ‘achterblijvers’ en de toevoeging ‘eco’ helemaal niet terecht is. Graag zou ik hier eens cijfers over zien.
De boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh en ook Paus Franciscus stellen dat veel mensen leeg van hart zijn en dat zij die leegte proberen te vullen met het kopen van spullen; consumentisme als compensatie gedrag. De rol van de kerk in het duurzaamheidsdebat zou kunnen zijn om manieren aan te dragen om het lege hart op een andere manier te vullen. Paus Franciscus wijst ons in de encycliek Laudato Si’ op de wijze les ‘minder is meer’. “De christelijke spiritualiteit houdt een groei in soberheid voor en een vermogen om van weinig te genieten”. Het is een kunst die we allemaal kunnen leren. Dan kunnen we ons hart vullen met mooie dingen en ervaren hoe prachtig de wereld is, en dat het de moeite waard is om op deze wereld te leven.
