Als ik ergens een lezing geef over bijvoorbeeld de tien geboden voor het milieu of de ecologische voetafdruk wordt mij vaak de vraag gesteld: “Is het niet een druppel op de gloeiende plaat wat wij als individuen kunnen doen?” En dan wijzen ze op de industrie die toch veel meer CO2 uitstoot. Dat laatste is waar. Maar ook in en rondom het huis en vervoer is nog veel te halen door onze levensstijl aan te passen. Lees verder
CO2-uitstoot
Earth Overshoot day 2017
Liever had ik dit bericht over twee weken geschreven of pas over een maand. Maar we komen er niet onderuit, al zal het bij veel mensen onopgemerkt voorbij zijn gegaan. Gister, 2 augustus, was het earth overshoot day. Bijna een week eerder dan vorig jaar. Op overshoot day hebben we als mensheid de jaarlijkse productie die de Aarde levert aan hout, vis en plantaardige producten opgebruikt. Dat betekent dat de rest van het jaar de Aarde, door de overmatige consumptie van de mensheid, inteert op haar reserves. In een filmpje van footprint.org wordt meer uitgelegd over overshoot day.
Vele kleintjes maken een grote
Overshoot day herinnert ons elk jaar eraan dat we alle zeilen moeten bijzetten om zuiniger om te gaan met wat de Aarde ons biedt. We zijn nu eenmaal met heel veel mensen op Aarde en we consumeren te veel. Als we ons realiseren dat we allen deel uitmaken van een en dezelfde mensheid en deel zijn van de natuur dan is het zonneklaar dat we ons te schikken hebben naar wat de natuur te bieden heeft. Dat we haar grenzen respecteren. Ik heb het al veel vaker genoemd, maar doe het toch nog een keer, omdat het gewoon heel veel invloed heeft. Als we minder vlees gaan eten dan wordt de belasting op de Aarde snel een stuk minder. Het zet echt zoden aan de dijk, met toch maar een relatief kleine inspanning. Iets wat iedereen kan doen. Persoonlijke acties lijken klein. “Wat maakt mijn stukje vlees nu uit?”
Toch geloof ik er in. Als iedereen in Nederland besluit om morgen geen vlees te eten, dan gaat het niet meer om dat ene stukje vlees van jou, maar om, pak hem beet, 15 miljoen porties vlees van 100 gr of te wel 150.000 kg. 
Bij Nederlands rundvlees komt dit overeen met een reductie van 2520 ton CO2eq. (Bij CO2 eq worden broeikassen als methaan omgerekend naar CO2 impact.
Bij de productie van 1 kg NL-rundvlees komt ongeveer 16,8 kg CO2eq vrij.) Dit is evenveel CO2 die vrijkomt bij 13,5 miljoen autokilometers. Daarbij besparen we met ons allen ook nog eens 2250 miljoen liter water (de productie van 1 kg rundvlees kost 15.000 liter water) en vele tonnen veevoer en daarmee landbouwgrond.
Ik geef toe, de emissiereductie en waterbesparing zullen lager uitvallen, omdat we in plaats van vlees iets anders zullen eten. Dat brengt natuurlijk ook CO2 emissie en watergebruik met zich mee. Maar wat ik met dit voorbeeld duidelijk wilde maken is dat vele kleine acties (LED lampen, afval scheiden) echt een groot verschil kunnen maken. Daarnaast zijn grootschalige verandering als de overschakeling naar een circulaire economie en hernieuwbare energie (van het gas af) onmisbaar om overshoot day elk jaar een paar dagen richting het eind van het jaar op te schuiven. Je zou toch denken dat 4,6 dagen per jaar mogelijk zou moeten zijn. Dan spelen we in 2050 weer quite.
Bereken je persoonlijke overshoot day
Op de website van het Global Footprint Network kun je je persoonlijke overshoot day berekenen. Ik heb het gedaan, maar een persoonlijke datum kreeg ik niet tevoorschijn getoverd. Ook het aantal Aardes dat we als mensheid nodig hebben als iedereen zo zou leven als ik was zou 1,78 zijn, precies het aantal Aardes dat de mensheid nu gebruikt. Ik schrok daar best van (ik dacht dat wij het met al onze inspanningen beter zouden doen) en heb daarom de vragenlijst een paar keer verschillend ingevuld. Het bleef echter 1,78, wat ik ook invulde. Misschien was de site net als de Aarde overbelast.
Duurzame mode
“Iets hergebruiken in plaats van het weg te gooien, omdat men daartoe echt gemotiveerd is, kan een daad van liefde zijn die onze waardigheid tot uitdrukking brengt.” Dit zegt paus Franciscus in de encycliek Laudato Si’ als hij het heeft over ecologische bekering of milieuopvoeding, om een ecologisch burgerschap te creëren.
Ecologisch burgerschap
Ecologisch burgerschap, ik vind het een mooie term. Daarin kunnen gelovigen en niet gelovigen elkaar vinden. Veel van ons zijn vast al een eind gevorderd op de weg van ecologisch burgerschap. Je hebt misschien al groene energie, een goed geïsoleerd huis, reist zoveel mogelijk met het OV of pakt de fiets, je let op wat je eet. Maar wist je dat je op het gebied van kleding misschien ook nog een wereld van verschil kunt maken?
Vervuilend
De productie van kleding is vaak vervuilend (fossiele grondstoffen), en kost veel water, energie en land. Voor het maken van een spijkerbroek is bijvoorbeeld 10.000 liter water nodig, voor een T-shirt 2000 liter. De sociale omstandigheden in de keten van de kledingindustrie laten, ondanks de inspanningen die geleverd worden, nog steeds te wensen over. Voor mij redenen om ook eens na te denken over kleding die minder vraagt van mens en milieu.
Alternatieve grondstoffen
Er zijn al een heleboel mogelijkheden. Er is kleding van ecologische wol of katoen, al of niet bijgemengd met hergebruikte textielvezels. Merken die dit soort kleding verkopen besteden vaak ook aandacht aan andere duurzaamheids thema’s zoals kinderarbeid, eerlijke lonen voor de arbeiders, het verbod op zandstralen (bij spijkerbroeken), het uitbannen van giftige stoffen en het beperken van CO2 emissies. Er komt ook steeds meer kleding van andere natuurlijke, vernieuwbare of herbruikbare grondstoffen als hennep en bamboe. Best eens de moeite waard om je daarin te verdiepen.
Dutch Sustainable Fashion Week
Wollen jurk van Pure Matters
Veel mensen willen (68% van de consumenten) willen graag duurzame kleding kopen, maar weten niet waar en hoe. De Dutch Sustainable Fashion Week (7 t/m 16 okt) springt hierop in. Via talloze events en in meer dan 400 gerenommeerde winkels door heel Nederland wordt aandacht gegeven aan duurzame mode. Op diverse websites is informatie te vinden over eerlijke en/of duurzame kleding. Vaak gaat het samen, maar niet altijd.
Tweede hands
Er hangt meestal een aardig prijskaartje aan dit soort kleding, die overigens dan wel jaren mee kan. Een goedkopere en duurzame oplossing hiervoor is natuurlijk tweedehands kleding. Voor een habbekrats kun je soms hele mooie bloesjes, broeken, jurkjes enzovoort kopen. Ook al is deze kleding misschien niet volgens eerlijke en duurzame principes gemaakt, het is toch altijd duurzamer dan weggooien en nieuw kopen.
Nobele taak
Met kleding kun je nog meer bijdragen aan je ecologische burgerschap. “Als iemand zich wat warmer kleedt in plaats van de verwarming aan te zetten (of hoger te zetten), ook al laat zijn financiële situatie hem toe meer te verbruiken en uit te geven, dan veronderstelt dit dat hij overtuigd is en gevolg is geworden voor de zorg voor het milieu. Het is een zeer nobele taak om met kleine dagelijkse handelingen te zorgen voor de schepping.” Zo geeft de paus mij een mooi excuus om te zwichten voor een mooi wollen jurkje van Pure Matters. (Vrijdag 7 en zaterdag 8 oktober verkoop bij de Estafette in Driebergen). Dan laten we de verwarming nog even uit.
Niet elk record is goud waard
Overshoot day
Bij een Olympisch record gaan veel mensen uit hun dak en de sportvrouw of –man krijgt hoogst waarschijnlijk een gouden medaille. Maar er zijn ook records waar we minder blij mee zijn als ze gebroken worden, zoals bijvoorbeeld van overshoot day. Lees verder
Water in Oeganda
In de serie over water is dit de laatste aflevering en gaat over het vastenactie project in Oeganda. De paus schrijft in zijn encycliek dat het vooral de armen zijn die het meest te lijden hebben en zullen krijgen van de klimaatverandering. Zij wonen immers vaak in gebieden die gevoelig zijn voor droogte, orkanen en overstromingen. Bovendien hebben ze de middelen niet om zich hier tegen te verdedigen.
In Oeganda, in het in het district Katakwi in de Teso-regio is het niet anders. Daar heeft de straatarme bevolking te maken met zowel langdurige droogteperiodes, die steeds langer worden, als met perioden van heftige regenval. Deze veranderen de leefomgeving en de landbouwgronden in een moeras. De bewoners zijn afhankelijk van landbouw en veeteelt. Het valt echter niet mee om onder deze omstandigheden gewassen te telen. Door de slechte groeiomstandigheden worden deze ook nog eens extra gevoelig voor ziekten en plagen. De oogst is daarom meestal bij lange na niet genoeg om iedereen te voeden.
Landbouw les gaat vaak via afbeeldingen. Niet iedereen kan lezen en schrijven.
Een bijkomstigheid in deze regio is nog dat, door de gewelddadige omstandigheden in het recente verleden, een generatie landbouwkennis is weggevaagd. De jonge mensen die nu voor het land moeten zorgen missen de kennis van hun ouders en grootouders. Ze moeten het houden van vee en het telen van gewassen weer opnieuw leren en wel onder moeilijke omstandigheden.
Elke druppel telt. Met druppelbevloeiing gaat geen druppel verloren.
Het vastenaktieproject voor 2016 helpt hierbij door trainingen te geven op het gebied van landbouw en waterbeheer. Het mooie van dit project is dat er niet direct naar moderne landbouwtechnieken wordt gegrepen, maar ook oude wijsheid nieuw leven wordt ingeblazen, bijvoorbeeld het leren zien van waarschuwingssignalen in de natuur. De aanwezigheid van bepaalde vogelsoorten kondigt bijvoorbeeld het regenseizoen aan; de goede tijd om te zaaien.
Daarnaast zal er veel aandacht zijn voor het planten van bomen. In het verleden is bijna al het bos gekapt met alle gevolgen van dien: bodemerosie, verlies van vermogen van wateropname in de bodem, invloed op het klimaat. De mensen zullen leren over het belang van bomen voor hun leefomgeving, de landbouw en dus hun eigen bestaan. Zij gaan daar hard aan de slag om hun land weer te herstellen.
Wij kunnen helpen. Natuurlijk kan dit op een financiële manier. Maar voor hulp op de lange termijn moeten wij ook gehoor geven aan de oproep van de paus tot een ecologische bekering, die hij doet in zijn encycliek ‘Laudato Si’. Want de bestrijding van armoede lukt niet zonder aandacht voor het milieu. Als we met ons allen de uitstoot van broeikasgassen niet weten te reduceren tot (uiteindelijk) vrijwel nul, blijft het voor de bevolking in Oeganda, en in heel veel andere gebieden in de wereld, dweilen met de kraan open.
Zie hier het campagnefilmpje van de vastenactie
Groen geloven 