Op 21 augustus 2014 schreef ik op mijn blog: ‘Afgelopen dinsdag kwam mijn dochter naar mij toe en zei: “Mam, weet je wel wat voor dat het is vandaag? Earth Overshoot Day. Het staat op Face Book.” Het overviel me een beetje. Het is pas augustus, dacht ik, en nu staan we al rood.’ Nu, 11 jaar later, is het al op 24 juli, vandaag dus, dat we wat de Aarde in één jaar kan voortbrengen er al doorheen hebben gejaagd. We merken er in het dagelijks leven echter (nog) weinig van, en dus gaat business door as usual.

 In een webinar van organicfootprint.org werd overshoot ‘the biggest market failure ever’ genoemd, omdat de markt niet reageert op het afnemen van de reserves van de Aarde. Dit ontkennen van de werkelijkheid is niet alleen kortzichtig maar ook gevaarlijk, werd gesteld. Het leidt tot uitputting, vervuiling, klimaatverandering, verlies van biodiversiteit, hongersnood, watertekort, sociale ongelijkheid, oorlogen, kortom tot een onleefbare en onveilige wereld. En het is niet iets van de toekomst, het speelt al. Maar we willen het niet zien.

Consumentisme

In de webinar werd aan panelleden de vraag gesteld: “Wat voel jij bij overshoot day?” Zelf voel ik eerlijk gezegd vooral somberheid. Ik vroeg me af hoe het in godsnaam mogelijk zou zijn om overshoot weer richting december te krijgen. In 1970 was er nog geen overshoot. De wereldbevolking is in de afgelopen 55 jaar echter meer dan verdubbeld, van 3,7 miljard naar bijna 8,2 miljard. In plaats van energie te besparen zijn we steeds meer energie gaan gebruiken, mede door de digitalisering. Het consumentisme viert hoogtij en de maatschappij is niet van zin om daarvan afscheid te nemen. Hoe krijg je de geest dan weer in de fles?

Een van de panelleden sloot bij mijn gedachten aan. Hij zei: “We glorify the consumer style of life.” Social media, influencers, reclames, maar ook overheidsbeleid bejubelen deze levensstijl. Alles om de economie te laten groeien. Hij verzuchtte: “Ik zie zoveel dingen die ik niet nodig heb. Maar zij willen ons laten geloven dat we niet zonder kunnen.” Hij pleitte er dan ook voor om afscheid te nemen van een groei-economie en om te schakelen naar een economie die afgestemd is op de draagkracht van de Aarde, ecologisch gedreven.

Geen contact

Een ander panellid vroeg zich af of dit wel haalbaar zou zijn. Want we staan in ons leven niet meer in contact met de ecologische realiteit; niet als mens en niet als maatschappij. We zijn vergeten dat ook wij natuur zijn. We beseffen niet meer dat we alleen kunnen leven in samenhang met andere levensvormen. We zijn veel te veel gefocust op opbrengst en winst op de korte termijn. Dat is een reëel gevaar volgens haar.

Centrale vraag

Toen het over mogelijkheden ging om de overshoot te verkleinen werd al snel duidelijk dat de mens de sleutelfactor is. Wat de Aarde kan voortbrengen is de beperkende factor, maar hoe we daarmee omgaan is aan ons. Uiteindelijk kwam de ultieme vraag op tafel: “Wat betekent het om mens te zijn in deze tijd?”

Het is een vraag die in het duurzaamheidsdebat centraal zou moeten staan. Het is de vraag waar we het met elkaar over moeten hebben. Wat is voor jou ‘echte welvaart’ en ‘een goed leven’? Wat is voor jou van waarde; voor de kwaliteit van je eigen en ons gezamenlijk leven én om over te dragen aan wie na ons komen? Wat betekent dit voor onze vrijheid en verantwoordelijkheid naar elkaar en al onze medeschepselen?