De afgelopen weken heb ik me ondergedompeld in het onlangs verschenen boek ‘Hemels groen, nieuw licht op duurzaamheid als bijbels thema’. Ik vind het een boeiend en inspirerend boek en zeker een aanvulling op wat er al eerder is geschreven over ecotheologie. In boeken en artikelen over geloof en duurzaamheid spelen de scheppingsverhalen en het ideaal van recht en gerechtigheid vaak een centrale rol. Uiteraard komen deze thema’s ook in Hemels groen voorbij, maar de auteurs pakken het veel breder aan. Dat maakt het boek interessant. Het biedt stof tot nadenken voor iedereen die verlangt naar hoop en handvatten voor een nieuwe levensstijl.

De auteurs gaan grondig te werk. Door hun nauwkeurige lezing en heldere exegese blijken teksten die op het eerste gezicht niet over duurzaamheid lijken te gaan, dat in wezen wel te doen. Ze laten zien dat de Bijbel zich van het begin tot het einde verzet tegen imperialisme, machtsvertoon en uitbuiting en daar iets anders voor in de plaats stelt: visioenen van heelheid in een gebroken wereld. Hemels groen wijst ons op de centrale rol van de sabbat, de aarde en het land. Dat biedt verrassende inzichten voor onze houding en rol in het grote geheel, waarin de driehoeksrelatie God, aarde en mensen de basis is.

Rentmeester

Uiteraard komt ook de metafoor van het rentmeesterschap aan de orde. De auteurs stellen voor om naast deze metafoor de term bondgenootschap even belangrijk te maken. Aan de metafoor van rentmeester schap hangen immers een aantal nadelen. De belangrijkste daarvan zijn dat het een economische term is en dat het beeld van de rentmeester de mens buiten en boven de schepping plaatst. Helemaal afscheid nemen van de metafoor willen de auteurs echter niet. Ze stellen een bijsturing voor: zie het rentmeesterschap als een opdracht die vraagt om een dienend heersen (dit wordt in het boek uitgewerkt), met de notie dat de aarde van God is. Dan sluit het aan bij de Bijbelse traditie en kan het helpen om de Bijbelse opdracht van vandaag opnieuw vorm te geven.

Bondgenootschap

Zelf zie ik meer potentie in de term bondgenootschap. Het komt direct uit de Bijbel voort, en in een bondgenootschap zijn de verhoudingen gelijkwaardiger. Verrassend is dat de notie van bondgenootschap niet wordt uitgewerkt aan de hand van het verbond dat God na de zondvloed sluit met heel de aarde en al wat daar leeft, maar aan de hand van de brief van Paulus aan de christenen van Rome (Romeinen 8:19-22). Dit kleurt naar mijn idee wel het bondgenootschap eenzijdig in.

De schepping ziet er reikhalzend naar uit dat de luister van Gods kinderen openbaar wordt. Want de schepping is ten prooi aan zinloosheid, niet uit eigen wil, maar door Hem die haar daaraan heeft onderworpen. Maar er is hoop, omdat ook de schepping zelf zal worden bevrijd uit de slavernij van de vergankelijkheid en zal delen in de vrijheid en luister die God kinderen geschonken wordt. Wij weten dat de hele schepping nog altijd als in barensweeën zucht en lijdt (Romeinen 8:19-22).

De totale brief is bedoeld als bemoediging en Paulus legt een verbinding tussen de gelovigen en de schepping. Ze zijn lotgenoten in het onverdiende lijden (de schepping wordt meegesleurd door de val van de mens) en in de toekomstige redding (de schepping zal delen in de verlossing). Het bondgenootschap dat Paulus beschrijft bestaat erin dat zowel de gelovigen als de schepping roepen bij God om verlossing.

Het kreunen van de schepping mag ons, als bondgenoten, niet onverschillig laten, stellen de auteurs. En omdat wij bijdragen aan de ontwrichting van de schepping, doet de schepping een appèl op ons om met de ontwrichting te stoppen.

Agency

‘Het beeld van het bondgenootschap nodigt ons uit om ecologisch bewust samen te leven met de schepping in onze gezamenlijke reis naar de toekomst.’ Maar dat ecologisch bewust samen leven wordt uitgelegd als dat je er van bewust bent dat jouw keuzes invloed hebben op het welzijn van alle levende wezens en de balans van ecosystemen. Wat ik mis is de notie van de actieve rol die de niet menselijke schepselen spelen in het herstel van de schepping. Dat zij ook handelingsvermogen hebben, agency. Dat wij moeten leren luisteren naar wat zij willen om echt samen te werken met plant en dier zoals bijvoorbeeld in de biologische landbouw. Ik denk dat dat beter uit de verf was gekomen als het bondgenootschap ook was uitgewerkt aan de hand van het verbond in het Noachverhaal.

Waardevol

Al met al is Hemels groen een waardevolle aanwinst in de Nederlandstalige eco-theologie. Ondanks de diepgravende exegese is het toegankelijk geschreven, ook voor lezers die niet theologisch onderlegd zijn. Het boek laat zien dat de Bijbelse verhalen, zowel uit het Oude Testament als uit het Nieuwe Testament, fundamenteel iets te zeggen hebben in de situatie van de sociaal- ecologische crisis. Hemels groen biedt met een diepgravende groene lezing van de Bijbel hoop en inspiratie bij de grote vragen van vandaag.

Het boek is een uitgave van het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap en te verkrijgen via de boekhandel.