De groene kerken bloeien en groeien

logo groene kerk 1Zaterdag 10 oktober ben ik naar alweer de vierde Groene kerkendag geweest. Ik was er niet alleen. Meer dan 150 mensen uit het hele land waren naar Houten gekomen voor ontmoeting en inspiratie. Uit de interactieve opening door dagvoorzitter Niels de Zwart bleek dat ongeveer de helft van de aanwezigen voor het eerst deelnam. Er ontstond daardoor een prachtige dynamiek tussen ‘de oude rotten in het vak’ en de ‘nieuwkomers’.

In de liturgische opening met Roland Putman en Otto Sondorp was ‘hoop’ het kernwoord.

“Vandaag is er een klein groen begin van hoop. Het mag ook klein beginnen.”

Met het vertrouwen dat het zal groeien net als het mosterdzaadje dat uitgroeide tot een grote struik, waar de vogels van de hemel in de takken kwamen nestelen.

De deelnemers konden volop inspiratie halen uit de verhalen van verschillende mensen die vertelden wat ze bij hun in de kerk doen, en dat ging verder dan zonnepanelen op het dak en het schenken van fair trade koffie. De Doopsgezinden in Aalsmeer gebruiken een aanstekelijke formule met in ieder jaargetijde een gezamenlijke activiteit: een groene viering in het voorjaar, een fietstocht langs ‘groene’ of juist ‘niet groene’ plekken in de zomer, logo-klimaatloop1een duurzame maaltijd en markt van streekproducten in het najaar en in de winter een gemeenschapsavond waarbij meestal een iemand wordt uitgenodigd die een interessant verhaal kan vertellen rondom geloof en duurzaamheid. De jongeren lopen mee met de climate miles van Urgenda. U kunt ook meelopen of kiezen voor de klimaatloop.

Het gevarieerde aanbod van de workshops maakte de keus wel moeilijk. Inspiratie en informatie, actie en bezinning, het kwam allemaal aan de orde in de vorm van een scheppingswandeling, een workshop over de Joodse spijswetten, over duurzaamheid in de islam, over de encycliek Laudato Si van paus Franciscus, of over de rol van geld, van de voorganger of van jongeren in de groene (wijk-)gemeente.

Het was een stralende dag en een hele dag binnen is ook maar binnen. De keuze voor de scheppingswandeling was dan ook snel gemaakt. Lisette van der Wel leidde ons tijdens de wandeling door het mysterie van het ontstaan van het heelal en de aarde met al het leven. In haar verhaal liet ze zien dat, om te overleven als de omstandigheden veranderden, er steeds meer samenwerking kwam. Eerst tussen elementen, daarna binnen cellen, tussen cellen, binnen organismen en tussen organismen. Dit ging gepaard met een toename van complexiteit, maar ook met een toename van zorg. De dino’s waren de eerste dieren met ouderlijke zorg voor hun jongen. Affectie, empathie en zorg, zijn kwaliteiten die langzamerhand zijn ontstaan en dus niet eigen zijn aan de mens. Maar ze zijn wel onmisbaar voor ons menselijke bestaan. De climax van deze kwaliteiten is misschien wel eigen aan de mens; liefde. Maar ook daar staan we niet alleen in want de allesomvattende liefde komt van God. En die liefde klinkt door het hele verhaal heen.

scheppingswandeling met Lisette van der Wel

In de workshop rondom Laudato Si hebben we het gebed voor de aarde gelezen met de methode van Lectio Divina. Bij deze methode wordt de tekst drie keer gelezen. Elke keer met een andere ‘opdracht’. Welke zin of welk woord raakt je? Wat is voor jou de boodschap? Wat ga je hiermee doen? In stilte hebben we deze vragen overdacht en uitgewisseld met elkaar. Ik had al eerder van deze methode gehoord, maar het nog nooit toegepast. Het was een verrijkende ervaring.

Een andere manier om in een korte tijd de kernboodschap van de encycliek ‘Laudato Si’ te horen is te kijken naar het filmpje dat onze Vlaamse buren maakten. Het is te vinden op www.nieuw.kerknet.be.

Het was een geweldige mooie en inspirerende dag. We somberen weleens over leeglopende kerken, kerkelijk bureaucratie, misstanden in de kerk en een tegenvallend overheidsbeleid op het gebied van duurzaamheid, maar hier in Houten kregen we een geweldige opkikker. Er kwamen dit jaar 23 nieuwe groene kerken bij. De beweging van de Groene Kerken bloeit en groeit! Bent u er volgend jaar ook bij?

Verbinding

paus congres amerika foto nrc

Paus Franciscus spreekt het Amerikaans Congres toe. Foto nrc

Hij is al lang weer terug in Rome, maar toch wilde ik nog even terugblikken naar het bezoek van paus Franciscus in Amerika. Hij sprak niet alleen in een bijeenkomst van de VN (wat vorige pausen ook deden), maar ook bij het Congres. Nog nooit sprak een religieus leider het Congres toe. Hier werd dus geschiedenis geschreven. Natuurlijk was niet iedereen gecharmeerd van het feit dat de paus zich op het politieke en economische speelveld laat gelden. Maar de kracht van deze paus is nu net dat hij economie en ecologie met elkaar in verband brengt. De aftakeling van het milieu, de economische ongelijkheid en het menselijk en maatschappelijke verval kunnen niet los van elkaar worden gezien.

De paus gebruikt de katholieke sociale leer van de kerk om die verbinding duidelijk te maken. Wat de paus doet is dat hij de katholieke leer over armoede, mededogen en barmhartigheid rechtstreeks toepast op het economisch beleid dat armoede veroorzaakt. Directe armoede door uitbuiting en misbruik van mensen. Maar ook indirecte armoede door de gevolgen van het overmatig gebruik van fossiele brandstoffen, uitputting van levensbronnen, het verlies van biodiversiteit en vervuiling van de leefomgeving. De paus schroomt niet om ons er telkens weer op te wijzen dat het de meest kwetsbaren zijn die het meest van al getroffen worden door de ongelijkheid en de gevolgen van de klimaatverandering.

open deurJe zou zo denken dat dit verhaal zo langzamerhand een open deur moet zijn. Maar blijkbaar staat de deur voor veel mensen nog maar op een klein kiertje. We weten het misschien allemaal wel, maar om die wetenschap om te zetten in daden, daar ontbreekt het ons, de mensheid, nog aan. We vertonen vluchtgedrag om maar niet onze levensstijl te hoeven te veranderen. We willen in onze comfortzone blijven. Maar de paus schopt zo nu en dan eens flink tegen die deur om ons uit die comfortzone te halen en ons te wijzen op onze christelijk moraliteit. Als de paus spreekt over ongelijkheid, armoede, milieu, oorlog en economie geeft hij ons een morele leidraad.

Die morele leidraad ontleent hij niet alleen aan de sociale leer van de kerk, maar ook aan de levensinstelling van Franciscus van Assisi. Voor Franciscus was ieder schepsel een broeder of een zuster, met hem verbonden door banden van genegenheid. Daarom voelde hij zich geroepen zorg te dragen voor alles wat bestaat. Paus Franciscus schrijft in zijn encycliek Laudato Si: “Als wij zonder deze openheid voor de verbazing en de verwondering de natuur en het milieu benaderen, als wij niet meer de taal spreken van broederschap en schoonheid in onze relatie met de wereld, zullen onze gedragingen díe zijn van een overheerser, van een consument of van een pure uitbuiter van de natuurlijke bronnen, die niet in staat is paal en perk te stellen aan zijn directe belangen. Omgekeerd zullen soberheid en zorg spontaan ontstaan, als wij ons innerlijk verbonden voelen met alles wat bestaat.”

Daar ligt dus onze opdracht: Ons innerlijk verbonden voelen met alles wat bestaat.

Klimaatloop

Kerken op weg naar een rechtvaardig klimaatbeleid

Begin december komen wereldleiders naar Parijs om een nieuw klimaatverdrag te ondertekenen. Daarom trekken dit najaar over de hele wereld mensen naar Parijs om hun stem te laten horen. Ook de Nederlandse kerken gaan op weg naar een rechtvaardig klimaatbeleid en organiseren hiertoe de ‘klimaatloop’. Hiermee dragen ze hun zorg uit over de klimaatverandering, maar ook de hoop op goede afspraken. Zo dagen zij de klimaatonderhandelaars uit om moed te tonen. De moed om de gebaande paden te verlaten en een eerlijke, duurzame weg in te slaan; een weg die leidt tot een eerlijk en effectief klimaatbeleid.

Redusters ontsteken evenveel kaarsjes als handrtekeningen voor Amnesty. In het midden schaatser Ids Postma en burgemeester Ype Dijkstra die de grote kaars aan staken. Doordat er teveel wind stond werd de stunt in de werkplaats van Fetze Tigchelaar gehouden.

Licht, een teken van hoop.

Klimaatverandering raakt ons allemaal en zeker ook de kerk, omdat het een zaak is van levensovertuiging, van geloven. Dat maakt Paus Franciscus ook duidelijk in zijn encycliek Laudato Si, die afgelopen juni is verschenen. Alle reden dus voor kerken en gelovigen om de barricaden op te gaan voor het klimaat. We kennen Parijs als de lichtstad en het licht is een teken van hoop. In dat licht gaan de mensen op weg. Loop mee en maak 2015 het jaar van de hoop!

In Nederland zijn er verschillende etappes te lopen. Er wordt niet alleen gewandeld, maar er is ook tijd van rust en bezinning. Wilt u weten waar en wanneer er gelopen wordt? Kijk dan op www.klimaatloop.nl.

Utrecht_KerkenkruisZaterdag 24 oktober wordt er in de stad Utrecht gewandeld van kerk naar kerk, het zogenaamde kerkenkruis. In elke kerk wordt een ander aspect van de klimaatverandering voor het voetlicht gebracht. Het belooft een inspirerende dag te worden met o.a. muziek, bezinning en bijdragen van bisschop de Korte, aartsbisschop Vercammen (Oud katholieken) en nog veel meer mensen. Het volledige programma van deze dag vindt u ook op de website van de klimaatloop.

Geprezen zijt Gij

Ik heb er lang naar uit gekeken en nu is het alweer twee weken geleden dat de encycliek ‘Laudato Si’ van paus Franciscus is uitgekomen. In de rondzendbrief roept de paus alle mensen van goede wil op om zich in te zetten voor een rechtvaardige en duurzame wereld, ons gemeenschappelijke huis.

De titel ‘Laudato Si’ (Geprezen zijt Gij) vind ik knap gekozen. Ze verwijst naar het Zonnelied van Franciscus van Assisi (1182-1226), waarin God geprezen zij door de mensen en alle elementen van de schepping die hij broeders en zusters noemt (broeder zon en zuster maan). Met de titel van de encycliek wijst de paus de richting aan die hij ziet als oplossing voor de wereldwijde sociale- en ecologische crisis., namelijk het Evangelie van de schepping. De hele schepping is verbonden in een broeder- en zusterschap. Het is nodig dat wij leven vanuit het bewustzijn van die verbondenheid met alle schepselen en met de Schepper.

De paus noemt dit integrale ecologie. Hierin verbindt de paus de micro-ethiek, de sociale ethiek en het thema van duurzaamheid. Solidariteit en gerechtigheid, de pijlers van de sociale leer van de kerk, zijn hierin onmisbaar. Als kinderen van één Vader zijn we geroepen tot solidariteit, met de armen, met mensen in nood, maar ook met alle andere schepselen op Aarde en de Aarde zelf. Want allen zijn geschapen door Gods Woord en hebben in Zijn ogen een waarde in zichzelf.

laudato si

De paus houdt ons in zijn rondzendbrief een spiegel voor, om vooral naar ons eigen gedrag te kijken en waar nodig te veranderen. Franciscus stelt dat veel mensen een ecologische bekering nodig hebben om los te komen van de consumptieve levensstijl, die door onze wegwerpmaatschappij zo sterk gestimuleerd wordt. Het steeds maar verlangen naar meer, naar wat je niet hebt, maakt echter ongelukkig, zegt hij. Juist mensen die genieten van het kleine en de kunst verstaan te leven volgens het motto: ‘minder is meer’ leven intenser. ‘Soberheid’ is in deze zin de weg naar het vervulde leven.

“Geluk zit in de kleine dingen”

Hierbij moet ik denken aan een pak pannenkoekenmeel van de molen. Is het niet geweldig dat je je kind blij kunt maken met een fietstochtje naar de molen om daar meel voor de pannenkoeken te kopen en bij terugkomst samen pannenkoeken te bakken. Dat pak meel is dan niet meer zomaar een pak meel maar symbool voor een fijne middag met aandacht voor elkaar; ‘meer met minder’. Geluk zit in de kleine dingen.

Wat ik me steeds meer realiseer is dat ‘weten van’ niet genoeg is om gedrag te veranderen. Een duurzame levensstijl moet van binnenuit komen. Zonder innerlijke kracht is het vrijwel onbegonnen werk in deze wereld met zoveel verleidingen. Als christenen geloven we dat we dan mogen vertrouwen op Gods Geest. Hij wil en kan mensen vernieuwen. De Geest doorbreekt passiviteit en moedeloosheid en geeft ons vreugde en vrede.

Daarom wil ik eindigen met een gebed van paus Franciscus, waarin we God vragen om ons ontvankelijk te maken voor zijn Geest.

Heilige Geest,
maak dat mijn hart openstaat voor Gods Woord,
dat mijn hart openstaat voor het goede,
dat mijn hart alle dagen openstaat voor de schoonheid van God.

bijen-vlinders

Kantelpunt

Blijdschap, gejuich en tranen van opluchting, dat was wat de rechter hoorde en zag na zijn uitspraak in de klimaatzaak. De rechter heeft vanmorgen waarlijk recht gesproken. Dit kon wel eens een kantelpunt zijn in het klimaatbeleid. De rechtbank is van oordeel dat op de staat tegenover Urgenda in beginsel de rechtsplicht rust om te bewerkstelligen dat in 2020 de uitstoot van CO2 in Nederland zal zijn gereduceerd met tenminste 25% t.o.v. 1990. Het berusten van een geringere reductie is onrechtmatig tegenover Urgenda. De overheid zal nu daadwerkelijke aan de slag moeten want de huidige doelstelling van 17% reductie in 2020 is dus ver beneden de maat. En deze dreigt al niet gehaald te worden. De minimale eis van 25% zou dus in de praktijk nog wel eens een verdubbeling kunnen zijn van de koers die nu gevolgd wordt.

De rechtbank erkende het dreigende gevaar van de gevolgen van klimaatveranderingen en de urgentie om hiertegen maatregelen te nemen. Dat de staat niet mede de veroorzaker is van de uitstoot van CO2 achtte de rechter niet beslissend. De zorg van de staat moet gericht zijn op de zorg en bescherming van het leefmilieu. Elke uitstoot van CO2 draagt bij aan de CO2 concentratie in de atmosfeer. Landen, groot of klein, kunnen zich daarom niet verschuilen achter het argument dat het niet alleen van hun inspanning afhangt of een klimaatverandering wordt voorkomen. Bovendien zou Nederland, als Annex 1 land, vanuit het billijkheidsbeginsel voorop moeten lopen in het klimaatbeleid.

De rechtbank stelt dat een reductiedoelstelling van tenminste 25% financieel mogelijk en aanvaardbaar is. De ernst en de omvang van het klimaatprobleem maken het noodzakelijk om op korte termijn maatregelen te nemen en niet te wachten op maatregelen die pas later werking zullen hebben.

“Het is een zaak van het hart”

Vreugde alom, vanwege deze uitspraak. Een positief kantelpunt wellicht in het klimaatbeleid. Dit moet toch mensen de ogen openen. Dit zal ook zijn effect hebben in andere landen, zoals België, waar een dergelijke rechtszaak wordt voorbereidt. De emotionele reacties achteraf tonen, denk ik, hoe diep de zorg om klimaatverandering bij mensen zit. Het is niet alleen een zaak van de rede, maar vooral van het hart; de liefde voor de planeet Aarde met al haar (toekomstige) bewoners. Deze uitspraak schept hoop en geloof dat het goed kan komen met heel de Aarde. Een geloof dat nog versterkt wordt door de positieve reacties op de encycliek “Laudato Si” van paus Franciscus, waar ik de volgende keer over zal schrijven.

Je kunt direct actie ondernemen door deze petitie van Milieudefensie te ondertekenen.