Een poosje geleden keek onze zoon Maarten (11 jaar) naar de film Earth (DVD). Voor wie de film niet kent, het is een adembenemend portret van onze planeet Aarde met haar immense schoonheid en diversiteit. Dit wordt zo mooi in beeld gebracht dat verwondering en bewondering voor de wondermooie natuur je tot in je binnenste raken. De film laat ook de strijd om het bestaan zien en eindigt met de boodschap: Als we het tempo waarmee de aarde nu opwarmt, door de uitstoot van broeikasgassen, niet weten te vertragen de ijsbeer in 2030 uitgestorven zal zijn. Bij Maarten stroomden de tranen over de wangen, en wie zou niet huilen. Ik legde hem uit dat we (ons gezin) juist daarom geen auto hebben, niet met het vliegtuig op vakantie gaan, weinig vlees eten, de verwarming niet zo hoog zetten en gebruik maken van zonne-energie (collector voor warm water) en windenergie (winddelen). Hij vroeg: “Redden we het dan, mam?” Ik knikte maar, want je moet toch altijd blijven geloven en hopen. Hij dacht even na en zei: “Maar dan moet wel iedereen meedoen.” Ik dacht: “Ja, lieverd. Zo is het. Jij hebt het begrepen. Nu de rest van de wereld nog.”
En dan verschijnt deze week de kop in Trouw ‘Klimaatrampen onafwendbaar’. Voor de koraalriffen en het Noordpoolgebied is het waarschijnlijk al te laat. Ook al zouden we nu de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen weten te verminderen, dan nog gaan deze unieke ecosystemen hoogst waarschijnlijk verloren, met alle gevolgen van dien. Het is niet alleen het verdwijnen van een ecosysteem, het is ook het verdwijnen van voedsel (vissen) voor vele bevolkingsgroepen. En wat zeg ik als moeder tegen Maarten? Dat het jammer, maar helaas is van de ijsbeer?
Het nieuwe rapport van het IPCC, het klimaatbureau van de VN, is somber gestemd. In het meest florissante scenario warmt de aarde ‘slechts’ één graad op, vergeleken met nu. En dat lukt alleen als we de fossiele brandstoffen in de bodem laten zitten. We moeten dan zonder dralen overstappen op schone en hernieuwbare energie. Elke graad meer kan een kwestie zijn van leven of dood. Waarschijnlijk nog niet binnen afzienbare tijd hier in Nederland. Het zijn vooral de mensen en ecosystemen in kwetsbare gebieden die te maken krijgen met meer droogte of juist meer overstromingen en orkaanstormen, waardoor oogsten vaker zullen mislukken of mensen hun huis kwijtraken.
Gister was ik bij een college van Studium Generale Utrecht waar wetenschapsfilosoof Herman Philipse naar aanleiding van het IPCC rapport vertelde over klimaatverandering. Hij heeft er een hard hoofd in of de mensheid in staat zal zijn het klimaatprobleem op te lossen. In een volgend college zal hij hier meer vertellen over het waarom hiervan. Klimaatverandering is natuurlijk een mondiaal probleem. Wat wij hier aan CO2 uitstoten heeft direct invloed op de voedselvoorziening van andere mensen elders op de wereld. Dat schept, mijns inziens, een verantwoordelijkheid van ieder mens ten opzicht van de mensheid, natuur en milieu. En daarom moet iedereen meedoen, zoals Maarten zegt. Niemand kan in zijn eentje het verschil maken. Maar wij allemaal samen wel. Alle kleine beetjes van iedereen samen kunnen een enorm verschil maken; het verschil tussen leven en dood.
“Maar dan moet wel iedereen meedoen.”
Groen geloven 
Er zijn al duizenden plantensoorten van deze aarde verdwenen, alsook honderden diersoorten. Er zullen er nog meer volgen. Ten dele doen we dat zelf, ten dele is het de ‘natuur’ die ook zelfregulerend te werk gaat. Wat de toekomst daaromtrent brengen zal is onhelder. Het is ook een vraag of de mensheid zichzelf ‘de nek omdraait’. Ik denk het niet. Op het moment dan de nood aan de man komt, de mensheid zal ingrijpen, op het nippertje misschien en zeker is ’t dat dan als veel verloren is. Soms vraag ik me af of het niet ook de natuur zélf is die de veranderingen teweeg brengt. Er zijn onverklaarbaar ijstijden geweest en ook tropische tijden. Ik las dat ooit de Noord-West-Europa een tropisch gebied is geweest en Groenland oerwouden moet hebben gehad. Waar komt dat vandaan? De meteorologen staan voor een raadsel als het gaat om de oorzaak en de invloed van El Niño, die over de wereld overstromingen, droogte, orkanen en zo meer heeft veroorzaakt, zonder dat de mens er enige invloed op heeft.
Blijft staan dat het IPCC-rapport verontrustend is en dat we er als mensheid mee aan de gang kunnen als we ons gaan onthechten aan wat we ons als overbodige luxe toe-eigenen, onder het motto: “De wereld heeft genoeg voor ieders behoefte, maar niet genoeg voor ieders hebzucht.” Leren leven in soberheid, … het zal gebeuren als ons het water tot aan de lippen staat. De mensheid zal zwemmen voor zijn leven. Ik denk dat dat pas gaat gebeuren als de huidige jonge mensen én de kinderen die zij later grootbrengen het probleem aanpakken. Ik reken daarbij op volgende generaties, maar wel binnen 100 jaar.
We zullen zien.
F.