Op de middag dat de Groene Bijbel, die helaas toch niet op gerecyceld papier is gedrukt, kreeg ik nog een boekje; Boeren met ontzag. In dit rijk geïllustreerde boekje schetst auteur Wim Schippers waar de landbouw (boer en samenleving) uit de bocht is gevlogen. Maar dat is slechts de aanleiding. Boeren met ontzag laat zien dat er andere perspectieven zijn als de gezonde grenzen, die nu zijn overschreden, in acht worden genomen.
Respect
Schippers laat zich onder andere inspireren door het meest gelezen boek ter wereld; de Bijbel. “Als we de moeite nemen om de bijbel te lezen, blijkt zij een opvallend solide basis te bieden voor zorgzaam omgaan met het land, dat ons in bruikleen is toevertrouwd, om het te bewerken en bewaren (dienen en respect).” Hieraan verbindt Schippers twee gouden regels voor boeren met ontzag: Het voeden (bedienen) van het bodemleven en het in acht nemen van ingebouwde grenzen. Dit sluit naadloos aan bij wat we lezen in Laudato Si’. De mens mag de Aarde gebruiken voor haar behoeften maar niet misbruiken en wordt daarbij geacht de natuurwetten te respecteren. Daarbij moeten we bedenken dat het levensweb zo complex is dat we dit nooit zullen doorgronden. Dat vraag van ons een houding van terughoudendheid en bescheidenheid in ons handelen in de landbouw.
“Het siert ons als we onze pretenties laten varen en bescheidenheid omarmen; als we ons laten verwonderen door de ontzagwekkende samenhang, zowel in micro- als macrokosmos.”
Moed
In onze samenleving heerst een hardnekkig misverstand dat landbouw louter een financieel-economische activiteit is. De menselijke maat is op veel landbouwbedrijven verdwenen door de nadruk die wordt gelegd op efficiency en groei. Boeren met ontzag, namelijk het werken binnen gezonde grenzen vraagt om zelfbeheersing en vertrouwen. Daarvoor kiezen vergt moed. Het boekje laat met voorbeelden zien dat het mogelijk is. Daar waar de samenleving erkent dat boer en bodem centraal staan in de voor ons zo belangrijke voedende basis, kunnen de mooiste bedrijven opbloeien met grote betrokkenheid van consumenten.
Verbinding
Hoewel het boekje allereerst is gericht op mensen die in en rond de landbouw werkzaam zijn, is het voor iedereen een prachtig boekje om de lezen. We eten immers allemaal en we willen graag weten waar ons voedsel vandaan komt en hoe het is geproduceerd. Bij voedsel gaat het om relaties. “Eten, voedsel tot je nemen, is de meest intieme en letterlijke verbinding met de levensvormen om ons heen. Als we voedsel delen, dan delen we leven.”
Tot in eeuwigheid
‘Boeren met ontzag’ is een inspirerend en boeiend boekje voor zowel de boer als de consument. Het laat zien dat zorgzaam boeren, met het verzorgen van het bodemleven voorop, een volhoudbare vorm van landbouw is, die vele vruchten kan voorbrengen, tot in eeuwigheid.
U kunt het boekje bestellen op www.boerenmetontzag.nl
Groen geloven 
Bij het lezen van wat je schreef over “Boeren met ontzag” moet ik denken aan Jesse Klaver die een nieuw woord heeft gebracht, nl. economisme. Hij bedoelt daarmee van de westerse mens de houding te typeren dat bij alles de vraag naar kosten en baten het criterium is. Die opvatting wordt aangeleverd door het liberalisme sinds John Locke (+ 1704) aan de wortel daarvan en het liberalisme van de 18e eeuw eigenlijk bij hem begon met zijn opvattingen over vrijheid. Enfin, het zou uitlopen op de Franse Revolutie, waarvan een softe reprise begin in de jaren ’60 van de vorige eeuw. Die tijd heeft veel goeds opgeleverd, maar veel kwalijke kanten bleven behouden. In onze tijd is het neoliberalisme van kracht dat nog steeds op de opvatting van de Verlichting steunt.
Ik denk dat de eerbied die de bijbel terecht vraagt voor de natuur (bv. milieu en voeding) pas kansen krijgt als de ‘geldigheid’ van het neoliberalisme gaat worden betwijfeld. Misschien is de intentie van Jesse Klaver het economisme te bestrijden een klein begin om begrip te krijgen voor de zwakke en foute kanten van de heersende economische opvattingen. De invloed van de neoliberalen Ronald Reagan en Margaret Tatcher is, zij ’t afgezwakt, nog steeds voelbaar.
Hoe dan ook, blijven hopen op een betere toekomst voor onze aarde die een mondiale ‘bekering’ vraagt.
Mooi dat je Wim een plek geeft op jouw site Marianne!
Pingback: Waarde(n)volle landbouw - Kerk en Milieu | Kerk en Milieu