Het roer moet om in de landbouw. Dat zegt minister Schouten in haar landbouwvisie die ze begin september presenteerde. De huidige voedselproductie is onhoudbaar. Dat het roer om moest was voor een heleboel mensen, boeren en consumenten, al lang geleden duidelijk. Zij hebben niet gewacht op de politiek maar zijn zelf begonnen met het ontwerpen en ontwikkelen van nieuwe voedselproductiesystemen. Daardoor kent Nederland nu een grote variabiliteit aan voedselnetwerken, welke staan beschreven in het inspirerende boek ‘Volle oogst’.
Zinvol
Het boek staat vol verhalen over creatieve en eigenzinnige boeren, initiatiefrijke burgers die samen op zoek zijn gegaan naar nieuwe vormen van voedselproductie en –distributie, los van de dicterende markt. Natuurlijk ging (gaat) dit met vallen en opstaan, maar wel ‘met iets in hun hoofd dat stroomt en licht geeft’. Je proeft de gedrevenheid van mensen die op zoek zijn naar een zinvol bestaan, waarin samen met elkaar en samen met de natuur voedsel geproduceerd wordt.
CSA
In het boek kom ik oude bekenden tegen, zoals Tineke Bakker van de Oosterwaarde. Toen ik nog op het Louis Bolk Instituut werkte, hadden we bij haar op het bedrijf een paar rassenproeven van peen en rode biet, als ik het me goed herinner. De kreet die bij mij naar boven komt is ‘pergola’, een systeem waarbij de tuinder en de consumenten gezamenlijk verantwoordelijkheid en risico dragen voor de financiën en wat er geteeld wordt. In het boek wordt dit nu Community Supported Agriculture genoemd. De Oosterwaarde was in 1996 het eerste bedrijf in Nederland dat volgens dit systeem ging werken. Als wij er kwamen om de proefveldjes te bekijken waren er ook altijd wel een paar vrijwilligers (consumenten) aan het werk. Bij de koffie merkte je dat ze echt deel uitmaakten van het bedrijf.
Abonnementen
Een andere oud bekende is Anna van Oostwaard. Tijdens mijn studententijd hebben we een keer een heg gesnoeid op haar bedrijf de Horsterhof. Dat is nu zo’n 30 jaar geleden denk ik. Anna had toen al een abonnementenbedrijf. Op deze manier bond zij klanten aan zich, om verzekerd te zijn van haar afzet. Ook met Anna heb ik in mijn ‘Bolktijd’ samengewerkt. Ze was toen zeer gemotiveerd om zelf goede rassen witte- en rodekool voor de biologische teelt te ontwikkelen. Anna was tevens een grote inspiratiebron voor Tineke las ik, vandaar de naam Oosterwaarde voor Tinekes bedrijf. Nu ik zo hun verhalen weer lees, besef ik dat ik toen wel heel bijzondere en gedreven mensen heb ontmoet.
Crowdfunding
Wij kopen onze groente, zuivel en vlees bij een biologische zorgboerderij aan de rand van het dorp. Een paar jaar geleden dreigde de boerderij op te moeten houden met boerderij zijn. Met een crowdfundingsactie hebben ze dat met een kring van betrokken klanten weten te voorkomen. Het heeft de band met de boerderij wel versterkt. Het is nu ook een beetje onze boerderij geworden.
Meer dan alleen voedsel
‘Volle oogst’ laat de breedte zien van wat er al allemaal bestaat aan alternatieve voedselnetwerken, van coöperaties tot zelfpluktuinen. Het is inspirerend voor boeren, tuinders en consumenten die zelf wat willen ondernemen. Het beschrijft niet alleen de mogelijkheden maar ook de valkuilen en de obstakels die je tegen kunt komen, zowel op praktisch als financieel terrein. Ik vind het heel verheugend dat er zoveel mensen op zoveel verschillende manieren bezig zijn om weer zeggenschap te krijgen over ons voedsel. Wat alle vormen gemeen hebben is dat er niet alleen groente en fruit geoogst wordt, maar ook saamhorigheid, vreugde, natuurwaarden, verbondenheid en dankbaarheid; kortom een volle oogst.
Groen geloven 
Er is veel in beweging rondom voedsel. En dat is goed en nodig. Coöperaties van weleer worden opnieuw ‘uitgevonden.’ Daarnaast probeert ook de meer industriële landbouw (waar ik uit kom) de bakens te verzetten, maar dat is heel ingewikkeld. Volgens mij vooral omdat ‘profit’ daar zo sterk is ontwikkeld en ‘planet’ en ‘people’ daarvan zijn afgeleid. Dat maakt een deel van de mensen die daarin werken en leven kwetsbaar.
Mooi artikel en een interessant boek!