Juli 2023 gaat de boeken in als de maand met de hoogste wereldtemperatuur ooit gemeten. Deze zomer zijn bosbranden en overstromingen, over de hele wereld, schering en inslag. De taal in het klimaatdebat wordt steeds alarmistischer. Secretaris-generaal Guterres van de VN zei dat de wereld zich op de ‘highway to hell’ bevindt, zolang landen de fossiele brandstoffen niet uitbannen. Moet de toon van het klimaatdebat inbinden? Ja, zeggen sommigen, anders raken mensen moedeloos en lamgeslagen. Je moet ook een toekomstperspectief bieden. Nee, zeggen anderen, je moet de urgentie blijven benadrukken anders sussen we ons zelf in slaap.

Klimaatangst

Het is niet gek, maar wel schokkend, dat meer dan de helft van de jongeren, en ik veronderstel met hen ook veel volwassenen, kampen met klimaatangst. Ze voelen angst, rouw, verdriet en boosheid omdat ze om de planeet geven, omdat ze een moreel kompas hebben. Het is in feite een logische reactie. Maar deze gevoelens verstoren wel hun dagelijkse bezigheden (Trouw 9 augustus 2023). Hoe ga je om met angstgevoelens waarvan de oorzaak, de klimaatverandering, niet weggenomen kan worden? De Britse psychotherapeut Caroline Hickman brengt onder de aandacht dat jongeren zich in de steek gelaten voelen door ouders, docenten, politici, en grote bedrijven omdat die hun angst bagatelliseren. ‘Het komt wel goed’, zeggen ze. We zullen maatregelen nemen. En vervolgens gebeurt er niks. ‘Dat verstoort de vertrouwensband met hen die hen zouden moeten beschermen’, zegt Hickman. Tekenend is de uitspraak van een negentienjarige jongen:

“Hoe moet ik in een wereld leven die niets om mijn toekomst geeft?”

Doemdenken

Laatst zei mijn zoon tegen mij: “Mam, ik weet niet of jij wel oma wordt.” Dit soort uitspraken van jongeren raken mij diep. Wat gaat er allemaal om in de hoofden van de kinderen en jongeren die nu opgroeien? Vorige week vertelde mijn echtgenoot dat hij had gelezen dat ook in Alaska de rivieren buiten te oevers treden omdat de gletsjers in een razend tempo aan het smelten zijn. Het was net of er iets in mij knapte. Ik dacht: “Oké, nu maakt het allemaal niks meer uit. Laat het maar gebeuren. Wat doen mijn lezingen, blogs, workshops en overwegingen er nog toe? Daar kan ik wel mee ophouden”. En het gekke was, die gelatenheid gaf me rust. Ik had vrede met de gedachte dat al die kinderen die niet geboren worden tenminste de ellende van een leven op een onleefbare Aarde bespaard zou worden. Laten wij zelf dan nu nog maar zoveel mogelijk van het leven genieten. Wat trouwens niet wil zeggen dat ik onze ‘duurzame’ levensstijl overboord zou zetten, want daar voelen we ons helemaal happy bij.

Over het water lopen

Ikon van Sr. Siluana Tengberg O.S.B. Benediktinerinnenkloster Mariavall, Schweden.

Ik weet wel dat het zo niet werkt. Gelukkig gaat zo’n ‘bui’ weer over, al blijft die op de achtergrond altijd wel een beetje hangen. Er klinkt toch altijd weer die stem van de hoop, om het geloof in het goede niet op te geven. Om het goede te blijven doen, ook al is de toekomst ongewis. Afgelopen zondag lazen we in de kerk het verhaal over Jezus die over het water liep. Petrus probeerde dit ook, maar faalde jammerlijk, en moest door Jezus gered worden. Het is een verhaal over angst en vertrouwen, geloofsvertrouwen en hoe je hiermee omgaat. Jezus roept je om je angst te overwinnen. “KOM”, zegt hij. Kom naar Mij en heb vertrouwen in Mij. Blijf gericht op mij. Dan kan het onmogelijke mogelijk worden. Dan kun je over het water lopen.

Zijn daarmee het klimaatprobleem, en de daarmee samenhangende gevoelens, opgelost? Nee, zeker niet. Maar zulke verhalen geven mij wel weer kracht, moed, energie, inspiratie, hoop of hoe je het ook noemen wil, om toch te blijven doorgaan met het verspreiden van de boodschap van Laudato si’ dat duurzaamheid begint met een verandering van ons hart, met anders denken, met een ecologische bekering. Dat we anders moeten gaan consumeren, consumanderen, en dit nog leuk is ook. Verhalen zoals van Petrus, die wel het lef had om uit de boot te stappen,  helpen me om me open te blijven stellen voor de toekomst, waarin zich ook mooie dingen blijven aandienen.

Alle dingen nieuw

Theoloog Erik Borgman stelt dat vanuit christelijk perspectief het openen van een toekomst in het licht van het geloof staat dat in God alle dingen nieuw zullen worden. Openen van een toekomst staat voor het mogelijk maken van iets dat werkelijk nieuw is, ongedacht en onverwacht. Het is een open verhaal waarin de toekmost zich als mogelijkheid in het heden aandient, zonder enige garantie, maar als oproep om daarvoor verantwoordelijkheid te nemen. (Erik Borgman, Alle dingen nieuw. Een theologische visie voor de 21^e eeuw.) Daarom zal ik blijven proberen om over het water te lopen.

Lees meer in mijn overweging van afgelopen zondag (13 augustus 2023)