Als het om aanpakken van de klimaatcrisis gaat dan moet er volgens paus Franciscus een grote schep bovenop. ‘De wereld waarin we leven is aan het instorten en nadert wellicht het breekpunt’, schrijft hij in een nieuwe klimaatbrief ‘Laudate Deum’ (Prijs God). Het is natuurlijk geen toeval dat deze apostolische exhortatie op 4 oktober, de feestdag van Franciscus van Assisi, het licht zag. Deze is een vervolg op de encycliek Laudato si’ (2015), waarin de paus pleitte voor een wereldwijde ecologische bekering, om het verval van de aarde te voorkomen. Sindsdien hebben we niet genoeg gedaan, zegt hij, en daarom komt hij met deze nieuwe oproep tot actie.

Laudate Deum focust op de klimaatcrisis en de sociale en economische gevolgen daarvan. De paus schetst de huidige klimaatsituatie. Weersverschijnselen zullen steeds extremer worden, en de gevolgen steeds schadelijker. Een aantal tippingpoints (kantelpunten) zullen niet meer voorkomen kunnen worden. ‘Niemand kan het feit negeren dat we de afgelopen jaren getuige zijn geweest van extreme weersverschijnselen, frequente periodes van ongewone hitte, droogte en andere protestkreten van de kant van de Aarde die slechts enkele tastbare uitingen zijn van een stille ziekte die iedereen treft’ (LD5). Iedereen wordt er door getroffen, maar het zijn nu vooral de armen en de kwetsbare mensen die de zwaarste lasten dragen. Zij worden het hardst getroffen. Ze lijden honger en dorst, verliezen hun huis en leefomgeving en zien zich gedwongen hun woonplaats, land te verlaten.

Menselijke oorzaak

We kunnen echt niet meer ontkennen de klimaatcrisis veroorzaakt wordt de mens (LD11). De uitstoot van broeikasgassen en in het kielzog daarvan de wereldtemperatuur is nog nooit zo snel gestegen als sinds de industriële revolutie. Hierbij wijst de paus op het gedrag van de westerse landen. ‘Als we bedenken dat de uitstoot per individu in de Verenigde Staten ongeveer twee keer zo groot is als die van individuen in China en ongeveer zeven keer zo groot als het gemiddelde van de armste landen kunnen we stellen dat een brede verandering in de onverantwoordelijke levensstijl die samenhangt met het westerse model, een aanzienlijk effect op de lange termijn zou hebben’ (LD72).

Lange termijn en gericht op de wereld

Ik zie Laudate Deum als een hartenkreet van de paus om in actie te komen. De klimaatbrief is gericht aan alle mensen van goede wil, gelovigen en niet gelovigen, maar vooral aan de (internationale) politiek. Hij steekt beleidsmakers een hart onder de riem om beslissingen te durven nemen die op de lange termijn gericht zijn en op het algemeen welzijn. Hij wijst erop dat ‘internationale onderhandelingen geen significante vooruitgang kunnen boeken vanwege de standpunten die worden ingenomen door landen die hun nationale belangen boven het mondiale algemeen belang stellen. Degenen die zullen moeten lijden onder de gevolgen van wat wij proberen te verbergen, zullen dit falen van geweten en verantwoordelijkheid niet vergeten’ (LD52).

Bron: https://laudatosimovement.org

Techniek kan niet alles oplossen

Een heel hoofdstuk wijdt de paus aan COP28 die 30 november in Dubai begint. Daar moet echt gesproken gaan worden over het afschaffen van fossiele brandstoffen. Zowel voor de energietransitie als voor het aanpassen aan de gevolgen op de korte termijn hebben we (nieuwe) technieken nodig. Maar, waarschuwt paus Franciscus, daar moeten we niet onze hele ziel en zaligheid in leggen. ‘Ik acht het essentieel om erop te wijzen dat het zoeken naar alleen een technische oplossing voor elk milieuprobleem dat zich voordoet neerkomt op het scheiden van wat in werkelijkheid met elkaar verbonden is en het maskeren van de ware en diepste problemen van het mondiale systeem. [  ] Te veronderstellen dat alle problemen in de toekomst kunnen worden opgelost door nieuwe technische interventies is een vorm van moorddadig pragmatisme, zoals een sneeuwbal van een heuvel duwen’ (LD57).

‘Als er oprechte belangstelling is om van de COP28 een historische gebeurtenis te maken die ons als mensen eert en siert, dan kunnen we alleen maar hopen op bindende vormen van energietransitie die aan drie voorwaarden voldoen: ze moeten efficiënt, verplicht en gemakkelijk controleerbaar zijn’ (LD59).

Spirituele motivatie

De exhortatie laat zich lezen als een actiedocument. Maar de titel Laudate Deum, Prijs God, herinnert ons eraan dat wij onze plaats moeten kennen. ‘Van God is de Aarde en al wat daar leeft’. God heeft de Aarde en de mens aan elkaar toevertrouwd als teken van zijn oneindige liefde. Jezus heeft ons laten zien dat God een vaderlijke relatie heeft met alle schepselen. “Kijk naar de vogels van de hemel: ze zaaien niet en maaien niet en oogsten niet, je hemelse Vader voedt ze” (Mt. 6,26). ‘Jezus kon anderen uitnodigen om aandacht te hebben voor de schoonheid van de wereld, omdat Hij zelf voortdurend in contact met de natuur was en haar met volle genegenheid bewonderde’ (LD 64).

Daarom past ons verwondering en dankbaarheid, verbondenheid en nederigheid. ‘Prijs God, is de titel van deze brief. Want als mensen beweren Gods plaats in te nemen, worden ze hun eigen ergste vijand‘(LD73).

Ik ben blij dat deze nieuwe klimaatbrief van de paus er is. Jammer, natuurlijk, dat die nodig was. Maar de boodschap van Laudato si’ kon wel weer een update gebruiken, ondanks alle inspanningen die wereldwijd worden gedaan om die boodschap te verspreiden.

Zie ook:

https://laudato-si.nl
https://laudato-si.nl/the-letter/
laudate-deum