Gister was het aswoensdag en is de vastentijd begonnen, een periode waarin christenen zich innerlijk voorbereiden op Pasen. Van thuis heb ik het vasten meegekregen. Wij aten bij het ontbijt de eerste boterham met tevredenheid (zonder beleg) en dan ging er een dubbeltje in het spaarpotje voor “Gast aan tafel”.
Geen vlees
In ons gezin proberen we ook elk jaar een vorm van vasten te vinden. Al heel lang doen we tijdens de vastentijd geen rozijntjes in de yoghurt. Dat was toen de kinderen klein waren een makkelijke manier om toch iets soberder te leven en voor hun heel begrijpelijk. We doen het nog steeds. Maar we zoeken ook naar andere manieren. Daarbij staat de zorg voor de schepping centraal. Zo zijn we vorig jaar gaan CO2 vasten. Omdat we geen auto hebben kwamen we uit, heel traditioneel, op geen vlees eten. Dit jaar gaan we in het kader van het vastenactie project, ‘Water, bron van alle leven’, watervasten. En wat blijkt, ………dat kun je veel beter doen door geen vlees te eten dan door korter of minder te douchen. We staan er vaak niet zo bij stil, maar de productie van onze kleding en voedsel vraagt heel veel water, met name vlees. 15.000 liter voor een kilo rundvlees is niet niks. Met dat water kun je 300 keer douchen!!
Vasten en bidden
Aanstaande zondag lezen we het bijbelverhaal dat Jezus de woestijn in ging om te vasten en te bidden. Alja Tollefsen, een lid van het theologisch elftal van Trouw, zegt dat alle nadruk op het vasten werd gelegd, maar het ging natuurlijk om het bidden (Trouw 6 feb 2015). Je richten op God en reflecteren op wat je als mens aan het doen bent. Reflectie en bezinning kunnen leiden naar soberheid en dat is iets anders dan alleen maar droog brood en water. Soberheid zou je misschien wel een vreugdevolle deugd kunnen noemen. Paus Franciscus zegt in de encycliek Laudato Si “De christelijke spiritualiteit houdt een groei in soberheid en een vermogen om met weinig te genieten voor. Het is een terugkeer naar de eenvoud die het ons mogelijk maakt stil te staan om te genieten van de kleine dingen, te danken voor de mogelijkheden die het leven biedt, zonder ons te hechten aan wat wij hebben, of treurig te worden om wat wij niet bezitten.”
Vreugdevolle soberheid
In hetzelfde artikel in Trouw zegt Bisschop de Korte dat hij in de traditie van het vasten nog altijd een belangrijke kritiek op de consumptiemaatschappij ziet: “Bezitten wij de dingen, of worden wij door de dingen bezeten?” Bewust beleefde soberheid werkt bevrijdend, zegt de paus. Dan word je minder vatbaar voor alle prikkels uit de consumptiemaatschappij en hoef je niet zo nodig met alles mee te doen. “Zij die van ieder ogenblik genieten en dit beter beleven, zijn degenen die ophouden hier en daar iets op te pikken en daarbij altijd zoeken wat zij niet hebben. Je ervaart dan wat het betekent iedere persoon en ieder ding te waarderen, je leert vertrouwd te raken met de eenvoudigste dingen en weet er van te genieten.” Ik heb al vaker geschreven dat ik iets hiervan ervaar in onze fietskampeer-vakanties. Maar wat zou het mooi zijn als je dat elke dag mag ervaren. De vastentijd is in ieder geval een mooie periode om te oefenen in vreugdevolle soberheid.
Groen geloven 
Intentionaliteit. Elk leven is intentioneel. Ergens op gericht zijn schept verlangens, – verlangens doen je zoeken, – zoeken doet je luisteren en kijken, – luisteren en kijken brengt je respectievelijk bij horen en zien. Maar dat alles gaat niet automatisch! De voortgang staat steeds onder condities. De vraag is welke condities dat zijn.
Condities zijn minstens: – aandacht voor wat van God is.
– beheersing van je gedachteleven ten einde te voorkomen dat die aandacht uit de hand loopt; waakzaamheid is een functie.
– geestelijke soberheid: eenvoud en alleen wat nodig is.
Dag Hammarskjöld zei ooit: “Vertel de mensen niet wat ze niet hoeven te weten en vraag geen informatie die je niet nodig hebt.”
Verlangen: niet almaar iets nieuws. Ik zie daar dikwijls naar uit. Er is waakzaamheid nodig tegen verlangens die je intentionaliteit verontreinigen. Het moet een verlangen zijn naar alles wat van God is of wat tot Hem kan leiden.
Wat is het dat van God is? Alles, behalve het kwaad, want dat is nou net alles wat niét van God is. Dat wil zeggen: alles bezien in het perspectief van een goddelijke ‘wereld’. Paulus schrijft: “Ik leef niet meer; Christus leeft in mij”. (Gal.2,20)
Luisteren >>> horen, kijken >>> zien. Wees kritisch ten aanzien van elk eigenbelang. Leven met een indifferentia sancta, ofwel: God de ruimte geven om het goede te horen als je luistert en het goede te zien als je kijkt (… en dus niet datgene wat je graag wilt horen en zien).
Het enig betrouwbare voorbeeld is Jezus van Nazareth!
Bovenstaande tekst schreef ik al weer een tijdje geleden en in de 40-dagentijd moet ik denken aan een soberheid van intenties: niet alleen soberheid in eten en (bv.) in watergebruikt, maar ook in aandacht: (bv.) geen tv. kijken als het niet meer is dan vertier, niet ‘eindeloos’ op internet of facebook rondhangen, je mobiele telefoon alleen hanteren als het nodig of wenselijk is …, enfin, er is zoveel … ieder wat die kan en de waarde voor hem/haar ziet of aanvoelt.
Mooie 40-dagentijd voor ieder die dit leest.
Frans Verhaar.