Mijn moeder heeft een paar jaar lang een cursus bij HOVO gegeven met de titel ‘Darwin in het dagelijks leven’; over het uit de pas lopen van onze biologische en onze culturele dan wel technologische revolutie. De centrale vraag in de cursus was: “Hoe heeft het kunnen gebeuren dat één soort, Homo sapiens, in staat is de hele Aarde zodanig te beheersen, dat de Aarde in haar huidige bestaansvorm wordt bedreigd?” Om antwoord te kunnen geven behandelde de cursus onder andere de ontstaansgeschiedenis van de mens. De mens ontwikkelde zich op de open grasvlakten, de savannes. En onze hersenen reageren nu alsof we nog steeds op de savanne rondrennen achter de wilde dieren aan of vruchten en zaden verzamelen en leven in kleine groepen. Daardoor gaan we gedrag vertonen dat niet past bij onze huidige leefomgeving. Ons oerbrein misleidt ons zogezegd.

Dit is ook het onderwerp van het boek “Mismatch” dat onlangs verschenen is van de hand van Ronald Giphart en Mark van Vugt. We leven in auto’s, werkstress, alcohol, kant en klaar maaltijden, laptops en WhatsApp. Maar in onze hoofden zitten hersenen uit het stenen tijdperk en dat botst. De culturele evolutie die vanaf het ontstaan van de landbouw (10-12 duizend jaar geleden) zich in een duizeling wekkende vaart heeft voltrokken, botst met de biologische evolutie die nu eenmaal niet zo snel gaat.

In de natuur passen organismen zich aan de omgeving aan. Bij mensen is gaandeweg het vermogen ontstaan om de omgeving zelf te veranderen en deze te vormen naar onze evolutionaire behoeften aan voedsel, veiligheid en voortplanting. Zo zijn we in staat gebleken om onder zeer uiteenlopende omstandigheden te overleven. Maar er is een keerzijde aan deze medaille: mismatch. Bij een mismatch verminderen de overlevings- en voortplantingskansen van individuen door een verandering in de omgeving. Trekvogels die te laat arriveren voor de rupsen die door de klimaatverandering steeds eerder uit hun eitjes kruipen. De vogels vissen achter het net, waardoor ze minder voedsel hebben en daardoor minder jongen kunnen voortbrengen.

Mismatch kan ook ontstaan wanneer soorten (lees met name de mens) zelf hun omgeving veranderen, waardoor zij niet meer goed zijn aangepast aan de nieuwe veranderde omgeving die ze zelf gecreëerd hebben. Ons brein reageert dan op een dusdanige manier op prikkels van buiten dat we gedrag vertonen dat niet onze evolutionaire belangen dient, maar eerder schaadt. Overmatige consumptie van vet en zoet eten bijvoorbeeld dat leidt tot welvaartsziekten als obesitas.

Het boek ‘Mismatch’ laat aan de hand van de biologische evolutie en de culture evolutie zien waar en waarom mismatches optreden in onze huidige samenleving en wat we er aan kunnen doen. Een aanrader voor iedereen die iets meer van onze samenleving wil begrijpen.