Het maken van een legpuzzel is voor mij (en ik heb begrepen dat ik daar niet alleen in sta) de ultieme bezigheid voor de kerstvakantie. Het is ontspannend, nergens voor nodig, puur voor je plezier. Je kunt ermee beginnen en ophouden wanneer je wil, tenminste in theorie. De praktijk is weerbarstiger, nog even dat stukje, en dan nog een en nog een…… Voor je het weet is er weer een uur voorbij. Maar wat geeft het, het is immers kerstvakantie.

Nutteloos maar niet zinloos

Aan het begin van de kerstvakantie fietste ik na de koorrepetitie samen met een medesopraan naar huis en vertelde dat ik met een legpuzzel begonnen was om het begin van de kerstvakantie goed te markeren. Meteen deelde ze haar enthousiasme en omschreef puzzelen als de ultieme ontspanning. Het maken van een legpuzzel is volstrekt nutteloos maar geeft rust, gezelligheid (samen maar zelfs alleen met een muziekje en een pot thee) en voldoening.  Dat laatste niet alleen als die af is, maar bij elk stukje dat, soms na lang zoeken, op zijn plaats is gelegd en je langzaam de afbeelding onder je handen ziet verschijnen. Puzzelen mag dan volkomen nutteloos zijn, zinloos is het dus zeker niet.

Metafoor

Tijdens het puzzelen kwam het bij me op dat het proces een metafoor is voor het dagelijks leven. De puzzel, waar ik aan begonnen was, was van een ‘Engelse cottage’ aan een watertje met heel veel groen er omheen. Waar en hoe te beginnen? In het dagelijks leven is dat bij een nieuwe klus niet altijd even duidelijk. Wat heerlijk dat dat bij een legpuzzel wel zo is. Tenminste voor mij. Ik begin met het zoeken van de rand- en hoekstukjes uit die berg van 1000. Dan leg ik de hoekstukjes, met behulp van een centimeter, op de goede plaats en puzzel ik de rand in elkaar, een houvast voor de verdere invulling. Ik hou wel van overzicht, enige orde en structuur. De volgende stap is dan ook dat ik alle stukjes met de afbeelding naar boven leg op verschillende dienbladen (een schone bakplaat volstaat ook) grofweg gesorteerd op kleur (later, als er minder stukjes over zijn, ook op vorm). Al doende kom je dan stukjes tegen die duidelijk herkenbaar zijn.

Laaghangend fruit

In dit geval waren dat die van de ramen en de schuine rand van het dak. Als vanzelf begon ik daarmee en bouwde ik van daaruit verder aan de rest van het huis. Het was leuk om te merken hoe je de stukjes leert lezen. Ik leerde de verschillende structuren van de stenen muur en het pad te onderscheiden. Na het huis volgde het water. Dat ging makkelijker dan verwacht. De glinstering van het licht op het water en de vorm van de puzzelstukjes zelf gaven voldoende houvast. Maar met het huis en het water was het laaghangend fruit toch echt op. Het hooghangend fruit, het vele groen, bleef over.

Perspectief en context

Van veel stukjes was het makkelijke te zien of ze links, rechts, onder of boven hoorden. Het was echter ook heel verrassend om te ervaren dat als je een stukje een halve of een kwarslag draaide het perspectief zo kon veranderen dat het duidelijk werd dat ze op een heel andere plek thuishoorden dan je eerder dacht. Er waren ook stukjes die je ‘tegen beter weten in’ zomaar op een andere plek probeerde en dan daar naadloos bleken te passen. Het was alsof ze totaal van kleur en structuur veranderden door de andere context waarin ze kwamen; niet de bladeren van een boom linksboven, maar van een varen rechts beneden.

Wijze lessen

Een legpuzzel laat zien dat het perspectief van waaruit je naar de wereld kijkt van invloed is op het ervaren van de wereld en hoe belangrijk de context is voor ‘losse’ gebeurtenissen. Alles hangt met alles samen. Niets staat op zichzelf.
Toen we tweede kerstdag weggingen naar mijn schoonouders lag de puzzel nog onaf op de tafel. Bij thuiskomst de volgende dag wachtte daar de puzzel in volle glorie. Dochterlief was er mee verder gegaan. “Ja, mam”, zei ze later toen ik haar sprak, “er zaten een paar stukjes verkeerd, dan past de rest ook niet meer.” Nog zo’n wijze les van de puzzel. Soms moet je een paar stukjes afbreken om weer verder te komen.

Ik wens iedereen een open blik en een jaar waarin de stukjes op hun plaats mogen vallen.