Vandaag is het 11 november, Sint Maarten, of Sint Martinus. Als kind keek ik er enorm naar uit. Op school maakten we een lampion. Met deze lampion gingen we ’s avonds met groepjes kinderen langs de deuren. We zongen een liedje, kregen snoep of fruit, en snel door naar het volgende huis, want die zak moest natuurlijk wel zo vol mogelijk. Thuis kregen wij nooit snoep. Een zak vol was echt een traktatie en daar mochten we mee doen wat we wilden. Gek genoeg vraag ik me nu pas af hoe het met lichtjes lopen in relatie staat tot de persoon Sint Maarten?

Maarten werd ca 316 geboren in Hongarije en had Romeinse ouders. Zijn vader was soldaat in het Romeinse leger en dat werd Maarten ook toen hij 15 jaar was. Hij werd ingedeeld in de keizerlijke garde. Het leger bleek helemaal niks voor hem te zijn. Hij hield niet van vechten. Hij zorgde zoveel mogelijk voor zijn mede soldaten en gaf veel van zijn bezittingen weg.

Halve mantel

Antoon van Dyck, Sint Maarten deelt zijn mantel. https://wikipedia.nl

Het meest bekend is waarschijnlijk de gebeurtenis dat hij op een koude winterse dag een verkleumde bedelaar ontmoette bij de stadspoort van Amiens. Maarten zag deze man en sneed met zijn zwaard zijn mantel doormidden. De helft van de mantel gaf hij aan de bedelaar. Waarom niet zijn hele mantel? Dat kon Maarten niet doen, want de mantel was niet van hem, maar van het leger. Die mocht hij niet weggeven. Maar wel ‘zijn helft’, moet hij gedacht hebben.

De overlevering vertelt dat Maarten in de nacht erop droomde over Jezus die een halve mantel droeg. ‘Ik was naakt en gij hebt Mij gekleed’ (Mt, 25, 36) en ‘als ge dat voor een van mijn geringste broeders hebt gedaan, hebt ge het voor mij gedaan.’ (Mt 25, 40). Voor Maarten was dit een teken en een begin van een ommekeer. Hij wilde Jezus volgen. Hij verliet het leger, ging her en der preken en bleef in armoede leven. Hierom, en omdat hij enkele wonderen had verricht, was hij geliefd bij het volk. In 371 werd hij verkozen tot bisschop van Tours, maar bleef ook toen eenvoudig leven. Als bisschop heeft hij zich enorm ingezet voor de verspreiding van het christendom. 8 november 397 overleed hij te Candes en op 11 november werd hij begraven.

Oorsprong

Maar waarom lopen we dan op 11 november met lichtjes? Wat heeft dat te maken met die halve mantel? Nou eigenlijk niet veel. Ik heb een aantal ‘verklaringen’ gevonden voor het feest van Sint Maarten, maar er is geen ‘consensus’.

Het zou een heidense oorsprong kunnen hebben in het ronddragen van het (heilige) vuur als vruchtbaarheidsritueel. De kerk zou dit ritueel overgenomen kunnen hebben om het vertrouwen van de bevolking te winnen.

Heinrich Hermanns, Viering van Sint Maarten voor het Düsseldorfer Rathaus 1905. https://wikipedia.nl

Maar het feest zou ook door de kerk geïnitieerd kunnen zijn en dan wordt er verwezen naar het Evangelie van Lucas (11, 33). ‘Niemand steekt een lamp/kaars aan en zet die in de kleder of onder de korenmaat, maar op de standaard, opdat wie binnentreden het licht zien.’ Deze tekst werd vaak rond 11 november gelezen en zou een aanleiding geweest zijn voor het lichtjesfeest. In deze verklaringen zie ik nog niet direct een link met Sint Maarten.

Delen

Die is misschien eerder te zien in relatie tot het krijgen van iets aan de deur. Sint Maarten is een bedelfeest, net als Driekoningen. Bedelfeesten waren nodig om de wintermaanden door te komen. En als het donker en koud is, is het wel zo handig om met een lichtje de straat op te gaan. Sint Maarten was dan ook lange tijd een feest voor de armen. De laatste 100 jaar wordt Sint Maarten gezien als een mooie traditie die in ere gehouden moet worden. Ik ben benieuwd hoeveel kinderen er vanavond aan de deur komen. Dan kunnen wij iets delen van onze overvloed. Delen met elkaar, dat is voor mij de betekenis van Sint Maarten. Maar ik snap het helemaal als de kinderen zich met hun buit lekker op hun kamertje verschansen en genieten van al het lekkers.