Afgelopen zondag (12 maart) mocht ik voorgaan bij ons in de katholieke geloofsgemeenschap. He evangelie van Johannes over de ontmoeting van Jezus met de Samaritaanse vrouw bij de put stond op het leesrooster. Een mooie verhaal om te lezen tussen internationale vrouwendag (8 maart) en wereldwaterdag (22 maart). Bovendien was het afgelopen maandag precies 10 jaar geleden dat paus Franciscus begon aan zijn pontificaat. In de encycliek Laudato si’ die twee jaar later uitkwam, laat hij zien hoezeer vrouwen en water met elkaar verbonden zijn. Toegang tot schoon drinkwater is een mensenrecht. Dit recht wordt echter geschonden. Door schaarste wordt het steeds vaker handelswaar. Met name (arme) vrouwen en kinderen zijn hier de dupe van. De kwaliteit van leven van vrouwen wordt sterk bepaald door de beschikbaarheid en kwaliteit van het water. Het zijn dan ook vaak vrouwen die zich hier met hart en ziel voor inzetten.

Dat vrouwen een belangrijke rol spelen in de wereld, dat wilde ik centraal stellen in mijn overweging. Het verhaal van de ontmoeting van Jezus en de Samaritaanse vrouw bij de put (Johannes 4, 5-42) wilde ik vanuit de vrouw benaderen. Wat is haar rol daarin? Ik koos daarvoor omdat in de (katholieke) kerk de rol, de betekenis en de invloed van de vrouw nog wel eens wordt gebagatelliseerd. En dan bedoel ik niet dat vrouwen geen priester kunnen worden. Het gaat mij in dit geval om de keuze van de teksten die in de kerk worden gelezen. Het lectionarium stelt soms voor om gedeelten van teksten te lezen. Dan worden tussenliggende verzen gewoon weggelaten. Dit zijn nog weleens juist de verzen waarin vrouwen worden beschreven als volwaardige, zelfstandige mensen die handelingsbekwaam zijn en een eigen mening hebben.

Selectieve keuze bijbelverzen

Een sprekend voorbeeld hiervan is de Lofrede op de sterke of wijze vrouw (Spreuken 31, 10-31). Op de 33^e zondag door het jaar A staat dit op het leesrooster van de katholieke kerk. Maar dan worden alleen de verzen 10-13, 19-20 en 30-31 gelezen. Sla de Bijbel er maar eens op na wat er dan wordt overgeslagen. Dat zijn de verzen waarin de zelfstandigheid, het ondernemerschap en de wijsheid van de vrouw geroemd worden. In de verzen die wel gelezen worden wordt een vrouw geschetst die goed is voor haar man, ijverig het huishouden doet (spint en weeft) en zorgt voor de misdeelden. Een vrouw die Heer vreest en geprezen moet worden om de vrucht van haar handen (spinnen en weven op grond van de gelezen verzen).

Het evangelie van Johannes over de ontmoeting van de vrouw bij de put is een lang verhaal. Het lectionarium geeft een suggestie om verzen te schrappen. Ik vond het schokkend om te ontdekken dat dit nou net de essentiële verzen zijn waarin het groeiend inzicht in wie Jezus is zich bij de vrouw ontwikkelt en de rol die ze speelt in de getuigenis hiervan.

Het lectionarium stelt voor om niet te lezen (cursief): Jezus zei haar: “Ga uw man roepen en kom dan hier terug.” “Ik heb geen man”, antwoordde de vrouw. Jezus zei haar: “Dat zegt ge terecht: ik heb geen man; want vijf mannen hebt ge gehad, en die ge nu hebt is uw man niet. “Wat dit betreft, hebt ge de waarheid gesproken. ” Heer, – zei de vrouw – ik zie dat Gij een profeet zijt.

Dat Jezus een profeet is komt uit de lucht vallen als je de cursieve gedeelte van het gesprek overslaat. Juist omdat Jezus van alles van haar weet, beseft ze dat Hij een profeet is. Het is een belangrijke stap in het verkrijgen van inzicht in wie Jezus is tijdens het gesprek.

Een ander deel dat wordt overgeslagen (cursief): Juist op dat ogenblik kwamen zijn leerlingen terug en zij stonden verwonderd dat Hij in gesprek was met een vrouw. Geen van hen echter vroeg: “Wat wilt Ge van haar?” of “Waarom praat Gij met haar?” De vrouw liet haar waterkruik in de steek, liep naar de stad terug en zei tot de mensen: “Komt eens kijken naar een man, die mij alles heeft verteld wat ik gedaan heb! “Zou Hij soms de Messias zijn?” Toen verlieten zij de stad om naar Hem toe te gaan.

…….. Vele Samaritanen uit de stad geloofden in Hem om het woord van de vrouw die getuigde: “Hij heeft mij alles verteld wat ik gedaan heb.”

De vrouw getuigt

In deze verzen gebeurt juist iets heel bijzonders. Een Samaritaanse vrouw getuigt als eerste wie Jezus is, de Messias. Jezus verbiedt het haar niet, zoals hij het vaak aan zijn leerlingen verboden heeft om erover te praten. Ze mag er in geuren en kleuren over getuigen in de stad. Het vertellen aan iedereen die het horen wil. Ze ontpopt zich als een ware apostel. En de mensen vanuit de stad willen het natuurlijk met eigen ogen zien en met eigen oren horen en gaan naar Jezus zelf toe. Maar in eerste instantie geloofden de Samaritanen uit de stad in Hem om het woord van de vrouw. Waarom wordt dit genegeerd? Is dit gegeven, voor een door mannen gedomineerde kerk, zo bedreigend dat het maar liever niet wordt gelezen? Een soort struisvogelpolitiek, wat je niet ziet (leest) is er niet.

Uiteraard hebben wij afgelopen zondag deze verzen allemaal wel gelezen. Alleen de verzen 31-38 hebben we overgeslagen (ook volgens het lectionarium). Dat is een verhaal in een verhaal. Voor de eerlijkheid zal ik die ook hier nog geven. Ondertussen drongen de leerlingen bij Hem aan met de woorden: “Eet toch iets, Rabbi.” Maar Hij zei hun: “Ik heb een spijs te eten die gij niet kent.” De leerlingen zeiden tot elkaar: “Zou iemand Hem soms te eten gebracht hebben?” Daarop zei Jezus hun: “Mijn spijs is, de wil te doen van Hem die Mij gezonden heeft en zijn werk te volbrengen. Zegt gij niet: Nog vier maanden en dan komt de oogst? Welnu, Ik zeg u: slaat uw ogen op en kijkt naar de velden; ze staan wit, rijp voor de oogst. Reeds krijgt de maaier zijn loon en verzamelt vrucht tot eeuwig leven, zodat zaaier en maaier zich samen verheugen. Zo is het gezegde waar: de een zaait, de ander maait. Ik stuurde u uit om te maaien waarvoor gij niet hebt gezwoegd; anderen hebben gezwoegd en gij plukt van hun zwoegen de vruchten.

 Het evangelieverhaal en mijn overweging kunt u hier lezen.