CO2-uitstoot

door

Eco-revolutie

Afgelopen zondag overleed Wubbo Ockels. Als astronaut had hij gezien hoe kwetsbaar de planeet Aarde is. Hij zette zich met hart en ziel in voor een duurzamere samenleving. In het AD verscheen een laatste brief van hem, aan ons. Zijn brief is mij uit het hart gegrepen. Hierin beschrijft hij beschrijft precies wat ik ook probeer uit te dragen. Maar waar Ockels pleit voor een nieuw geloof, de mensheid, denk ik dat ons christelijk geloof juist een hele goede inspiratiebron is voor een duurzame houding.

 

‘Het is genoeg, we zijn te ver gegaan! De industriële revolutie heeft ons in een ongewenste situatie gebracht. We zijn door de natuur geraasd, we vernietigen onze levensbronnen. We moeten een ander pad kiezen, we moeten onze levens veranderen en de manier waarop we zaken doen.’

Laten we ‘het menselijke tijdperk’ begroeten. Laten we stoppen met de vernietiging van de aarde, van de mensheid; van ons. Laat het voor iedereen duidelijk zijn: we moeten een nieuwe houding vinden, een nieuwe cultuur, een nieuwe instelling, een nieuwe eenheid van de mensheid, voor ons voortbestaan.

We zijn geen bijen, die zonder bewustzijn een kolonie bouwen. We zijn geen neutronen, die zich niet bewust zijn van wat ze denken. Nee, we zijn intelligente wezens, en kunnen ons gedrag observeren. We zijn ons allemaal bewust van waar de mensheid naartoe gaat. We kunnen de mensheid in een betere richting krijgen, als we samenwerken. We kunnen een nieuwe religie creëren die ons allemaal samen brengt.

Onze wil is de sleutel. Het geloof in de mensheid zal ons die wil geven.

OLYMPUS DIGITAL CAMERAWe moeten dus een nieuwe instelling vinden en onze wil is daarvoor de sleutel. Het christelijk geloof kan ons die wil, mijn inziens, ook geven. Ik vind die in eerbied voor het leven, de gehele schepping en de Schepper. En hierbij ben ik mij bewust dat de mens maar een klein onderdeeltje is van die prachtige schepping. Dat alle levende wezens er mogen zijn, omdat ze er zijn, ieder met zijn eigen intrinsieke waarde. Dat we daarom niet het recht hebben om ‘door de natuur te razen’, zoals Ockels zei.

Ockels noemt het woord eco-revolutie niet, maar in wezen roept hij daar wel toe op. Oud burgermeester van Bogota gaf hier in 1995 al gehoor aan. Hij zei tegen zijn plaatsgenoten: ‘Ik kan jullie niet rijker maken, maar wel gelukkiger’. En hoe heeft hij dat gedaan? Hij liet een gigantisch metrobussysteem aanleggen. De bussen rijden hierbij over speciale busbanen. En daarnaast kwam er 400 kilometer fietspad en meer groen in de stad. Resultaat: minder auto (en files), schonere lucht, minder CO2 uitstoot, een kortere reistijd en blije mensen (Trouw, 22 mei 2014). Wat wil je nog meer?

eco revolutie Bogota

door

Meat the truth and climeat change

Gisterochtend (14 mei 2014) viel mijn blik op een artikel in Trouw met de kop “Verzin een speeltje voor verveelde varkens”. Een varkenshouder daagt schoolkinderen uit om robuust speelgoed te ontwerpen dat het agressieve gedrag van de biggen in zijn stal moet verminderen. Ik vroeg mijn dochter (13 jaar): “Wat zou jij doen?” Haar antwoord was kort maar krachtig: “Naar buiten met die biggen.” Toen mijn zoon (11 jaar) even later voor het ontbijt beneden kwam en het artikel zag vroeg ik hem: “Wat denk jij, wanneer worden die biggen blij?” Spontaan zei hij: “In de wei.” De kinderen raken hier de kern van het probleem, namelijk dat door de industrialisering van de veehouderij de dieren veel te dicht op elkaar zitten en vaak niet meer buiten komen. De dieren kunnen daardoor hun soorteigen gedrag niet meer vertonen. Dit leidt tot agressie, zoals het elkaar in de oren en staart bijten. Daarom worden de staarten bij varkens vaak afgeknipt (couperen met een deftig woord). Gelukkig zijn er plannen om dit vanaf 2018 in Nederland te verbieden.

Als biggetjes zo op elkaar zitten en niet kunnen rennen en wroeten gaan ze agressief gedrag vertonen.

Als biggetjes zo op elkaar zitten en niet kunnen rennen en wroeten gaan ze agressief gedrag vertonen.

Hoe vaak zie je nog de varkens met hun biggetjes buiten lopen?

Hoe vaak zie je nog de varkens met hun biggetjes buiten lopen?

 

 

 

 

 

 

Het speelgoed moet de biggen uitdagen om lekker te wroeten, te snuffelen en samen te spelen, om zo de agressiviteit van de varkentjes in te dammen. Maar gaat het hier eigenlijk niet slechts om symptoombestrijding? Het echte probleem, de overvolle manier van huisvesting van de dieren, wordt hiermee niet aangepakt. En nu kunnen we wel met het vingertje wijzen naar de varkenshouderij en zeggen dat ze het niet goed (genoeg) doen. Maar in feite zijn wij zelf, de consument, de oorzaak van het probleem. Het gros van de consument verlangt veel vlees voor weinig geld en daar hangt een prijskaartje aan van dierenleed, milieuvervuiling, kap tropisch regenwoud, watertekorten, klimaatverandering, overgewicht, enzovoort. De enige echte oplossing moeten we zoeken bij ons zelf. De vork is ons grootste wapen. Laten we die minder vaak prikken in een stuk vlees. En als die dan eens in vlees prikt, laat het dan in (biologisch) lokaal geproduceerd vlees zijn.

De echte oplossing: minder vlees eten!

In 2007 zag de klimaatfilm ‘Meat the Truth’ het licht. Dat is me toen ontgaan. Maar onlangs kreeg ik via mijn website de tip deze film te bekijken. Dat heb ik nu gedaan. De film duurt een uur en een kwartier, maar ik heb hem in één adem uitgekeken. Het is een spraakmakende documentaire, gepresenteerd door Marianne Thieme, die een aanvulling vormt op eerder klimaatfilms. Meat the Truth laat zien dat wereldwijd de veehouderij meer broeikasgassen uitstoot dan alle auto’s, vrachtwagens, treinen, boten en vliegtuigen samen. Dit is een aspect van vlees dat nog vaak vergeten wordt. Naast het effect van climeat change komen ook alle andere aspecten die gerelateerd zijn aan vleesconsumptie aan bod. De film is een echte aanrader, waarbij je tot aan het einde toe op het puntje van je stoel blijft zitten.

door

Klimaatverandering

Een poosje geleden keek onze zoon Maarten (11 jaar) naar de film Earth (DVD). Voor wie de film niet kent, het is een adembenemend portret van onze planeet Aarde met haar immense schoonheid en diversiteit. Dit wordt zo mooi in beeld gebracht dat verwondering en bewondering voor de wondermooie natuur je tot in je binnenste raken. De film laat ook de strijd om het bestaan zien en eindigt met de boodschap: Als we het tempo waarmee de aarde nu opwarmt, door de uitstoot van broeikasgassen, niet weten te vertragen de ijsbeer in 2030 uitgestorven zal zijn. Bij Maarten stroomden de tranen over de wangen, en wie zou niet huilen. Ik legde hem uit dat we (ons gezin) juist daarom geen auto hebben, niet met het vliegtuig op vakantie gaan, weinig vlees eten, de verwarming niet zo hoog zetten en gebruik maken van zonne-energie (collector voor warm water) en windenergie (winddelen). Hij vroeg: “Redden we het dan, mam?” Ik knikte maar, want je moet toch altijd blijven geloven en hopen. Hij dacht even na en zei: “Maar dan moet wel iedereen meedoen.” Ik dacht: “Ja, lieverd. Zo is het. Jij hebt het begrepen. Nu de rest van de wereld nog.”

koraal-83

En dan verschijnt deze week de kop in Trouw ‘Klimaatrampen onafwendbaar’. Voor de koraalriffen en het Noordpoolgebied is het waarschijnlijk al te laat. Ook al zouden we nu de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen weten te verminderen, dan nog gaan deze unieke ecosystemen hoogst waarschijnlijk verloren, met alle gevolgen van dien. Het is niet alleen het verdwijnen van een ecosysteem, het is ook het verdwijnen van voedsel (vissen) voor vele bevolkingsgroepen. En wat zeg ik als moeder tegen Maarten? Dat het jammer, maar helaas is van de ijsbeer?

ijsbeer springt

Het nieuwe rapport van het IPCC, het klimaatbureau van de VN, is somber gestemd. In het meest florissante scenario warmt de aarde ‘slechts’ één graad op, vergeleken met nu. En dat lukt alleen als we de fossiele brandstoffen in de bodem laten zitten. We moeten dan zonder dralen overstappen op schone en hernieuwbare energie. Elke graad meer kan een kwestie zijn van leven of dood. Waarschijnlijk nog niet binnen afzienbare tijd hier in Nederland. Het zijn vooral de mensen en ecosystemen in kwetsbare gebieden die te maken krijgen met meer droogte of juist meer overstromingen en orkaanstormen, waardoor oogsten vaker zullen mislukken of mensen hun huis kwijtraken.

droogte in Egypte

Gister was ik bij een college van Studium Generale Utrecht waar wetenschapsfilosoof Herman Philipse naar aanleiding van het IPCC rapport vertelde over klimaatverandering. Hij heeft er een hard hoofd in of de mensheid in staat zal zijn het klimaatprobleem op te lossen. In een volgend college zal hij hier meer vertellen over het waarom hiervan. Klimaatverandering is natuurlijk een mondiaal probleem. Wat wij hier aan CO2 uitstoten heeft direct invloed op de voedselvoorziening van andere mensen elders op de wereld. Dat schept, mijns inziens, een verantwoordelijkheid van ieder mens ten opzicht van de mensheid, natuur en milieu. En daarom moet iedereen meedoen, zoals Maarten zegt. Niemand kan in zijn eentje het verschil maken. Maar wij allemaal samen wel. Alle kleine beetjes van iedereen samen kunnen een enorm verschil maken; het verschil tussen leven en dood.

“Maar dan moet wel iedereen meedoen.”

door

Evenwicht

Dominee Jaap van der Windt hield afgelopen zaterdag tijdens de tweede Groenekerkendag een inspirerende inleiding over evenwicht aan de hand van 2 Korintiërs 8

Tenslotte kent u de liefde die onze Heer Jezus Christus heeft gegeven: hij was rijk, maar is omwille van u arm geworden opdat u door zijn armoede rijk zou worden. In uw eigen belang raad ik u het volgende aan. U hebt al een jaar geleden uw geode bedoelingen getoond door met de collecte een begin te maken. Rond deze nu met dezelfde inzet af als waarmee u begonnen bent, dan blijft het niet bij goede bedoelingen. Dus geef naar vermogen. Als u bereid bent mee te doen, wordt niet verwacht dat u geeft van wat u niet hebt, maar van wat u hebt. Het is niet de bedoeling dat u door anderen te helpen zelf in moeilijkheden raakt. Er moet evenwicht zijn. Op dit moment lenigt u met uw overvloed de nood van de heiligen in Jeruzalem, zodat zij later met hun overvloed uw nood kunnen lenigen. Zo is er evenwicht, zoals ook geschreven staat: ‘Hij die meer had, had niet te veel; hij die minder had, had niet te weinig.’

Paulus spreekt in zijn brief aan de gemeente in Korinte over evenwicht. In de gemeenten waar hij komt collecteert hij voor de noodlijdende gemeente in Jeruzalem. Want, redeneerde hij, deze gemeenten kunnen van Paulus het evangelie horen, omdat Jeruzalem werk maakte van de zending. Nu kunnen de gemeente op hun beurt de gemeente in Jeruzalem steunen. Dit is evenwicht. En evenwicht is waar het om draait in de schepping. Het begint al als je kijkt naar de aarde en de maan. Die kleine maan, houdt de relatief grote aarde in evenwicht. Als je goed naar de natuur kijkt zie je dat alles in perfect evenwicht is. Diverse kringlopen en voedselketens, ze zijn allemaal in evenwicht.

Nu kijk ik elke avond even naar de maan en denk: Jij houdt ons in evenwicht.

Nu kijk ik elke avond even naar de maan en denk: Jij houdt ons in evenwicht.

Maar waar het evenwicht verstoord wordt gaat het mis. We zien het terug in het uitsterven van soorten, of juist de overheersing van soorten, in overstromingen of juist droogte. Het verstoren van het evenwicht is nu precies wat de mens aan doen is. We kappen oerwouden voor hout en landbouwgrond voor de productie van veevoer. Daarmee ontdoen we de Aarde van haar groene longen, waarmee niet alleen minder CO2 uit de lucht wordt gehaald, maar het hele wereldklimaat wordt beïnvloed.

Goddeloos

Goddeloos

Jaap liet een foto zien van een sojaplantage midden in het tropisch regenwoud. Op mij kwam dit over als een open wond. Goddeloos, zou Friedrich Hundertwasser (een kunstenaar) dit noemen, want, zegt hij, rechte lijnen bestaan niet in de natuur. Goddeloos ook, omdat het leven eruit wordt gehaald. Na een paar jaar is zo’n plantage uitgeput en blijft er alleen woeste grond over. Daar wordt je niet vrolijk van. Voor het evenwicht een vrolijk filmpje met het kleurig werk van Friedrich Hundertwasser.

door

Footprint challenge

The_footprint_Challenge_jpg_72dpi_rgb-150x150Gisteravond ben ik naar de kick-off van de Footprint Challenge in Utrecht geweest. Ongeveer 330 mensen gaan de uitdaging aan om in 40 dagen hun ecologische voetafdruk te verlagen. Ik dus ook.

De ecologische voetafdruk is de ruimte die je nodig hebt om in je levensstijl te voorzien. Dit is inclusief de ruimte die nodig is om de bijbehorende CO2 uitstoot te compenseren.

De co-ontwerper van de voetafdruk Mathis Wackernagel legt het in het filmpje nog eens haarfijn uit. Het is in het Engels, maar goed te volgen. Uiteindelijk is het heel simpel. Het is net als met geld. Als je meer uitgeeft dan je hebt ga je bankroet. Zo is het ook met de aarde. Als we meer gebruiken en vervuilen dan ze te bieden heeft of verwerken kan, dan gaat ze kapot.


Gemiddeld is voor elke wereldburger 1,8 ha beschikbaar, waarvan 0,3 voor de natuur. Wij hebben in Nederland gemiddeld een voetafdruk van 6,3 ha per persoon. Dat betekent dat als iedereen in de wereld zou leven zoals wij er 3,5 aardbollen nodig zijn. Wereldwijd gebruiken we gemiddeld 2,7 ha per persoon. Dat wil zeggen dat we eigenlijk al anderhalve aardbol aan het gebruiken zijn. En we hebben er maar één. We overvragen de aarde dus nu al. Daarmee lenen we in feite van de toekomst; van onze kinderen en kleinkinderen. En dit is een lening die we niet terug kunnen betalen. Daarom doe ik mee aan de footprint challenge, om de lening zo klein mogelijk te maken.

Als iedereen in de wereld leeft als de gemiddelde Nederlander, dan zijn er 3,5 aardbollen nodig. We hebben er maar één. Laten we daar zuinig op zijn!!

Onze kennis over de voetafdruk werd gister aan de hand van een quiz op de proef gesteld. Wist je, dat je een gemiddelde woning een half jaar kunt verwarmen met de energie die je verbruikt bij een retourtje Amsterdam-New York? Of, dat de uitstoot van CO2 voor de consumptie van 2 kg rundvlees evenveel is als de uitstoot bij een ritje met de auto van Utrecht naar Parijs? Onze tafel won de quiz en we kregen allemaal kookboek1het kookboek ‘Voetprint cooking, weet hoe groen je eet’, van Dorien Soons. Het boek staat boordevol weetjes over voedsel en CO2 uitstoot. Bij alle recepten staat met een aantal voetjes weergeven hoe groot de voetafdruk daarvan is. Een gemiddelde maaltijd van de gemiddelde Nederlander heeft ongeveer 20 voetjes. De recepten in het boek hebben gemiddeld 5 voetjes. Dat scheelt toch een slok op een borrel.

Wat me opviel was dat er gister relatief veel enthousiaste jonge mensen waren, die er echt voor willen gaan. Dat biedt hoop voor de toekomst, want zij hebben de nieuwe ideeën en daarvan moeten we het hebben.

Marjolein Tiemens-Hulscher