Sinds een paar weken koop ik ons fruit bij Wim. Hij heeft een fruitstalletje aan de Langbroekerwetering. Lees verder
verbinding
Geprezen zijt Gij
Ik heb er lang naar uit gekeken en nu is het alweer twee weken geleden dat de encycliek ‘Laudato Si’ van paus Franciscus is uitgekomen. In de rondzendbrief roept de paus alle mensen van goede wil op om zich in te zetten voor een rechtvaardige en duurzame wereld, ons gemeenschappelijke huis.
De titel ‘Laudato Si’ (Geprezen zijt Gij) vind ik knap gekozen. Ze verwijst naar het Zonnelied van Franciscus van Assisi (1182-1226), waarin God geprezen zij door de mensen en alle elementen van de schepping die hij broeders en zusters noemt (broeder zon en zuster maan). Met de titel van de encycliek wijst de paus de richting aan die hij ziet als oplossing voor de wereldwijde sociale- en ecologische crisis., namelijk het Evangelie van de schepping. De hele schepping is verbonden in een broeder- en zusterschap. Het is nodig dat wij leven vanuit het bewustzijn van die verbondenheid met alle schepselen en met de Schepper.
De paus noemt dit integrale ecologie. Hierin verbindt de paus de micro-ethiek, de sociale ethiek en het thema van duurzaamheid. Solidariteit en gerechtigheid, de pijlers van de sociale leer van de kerk, zijn hierin onmisbaar. Als kinderen van één Vader zijn we geroepen tot solidariteit, met de armen, met mensen in nood, maar ook met alle andere schepselen op Aarde en de Aarde zelf. Want allen zijn geschapen door Gods Woord en hebben in Zijn ogen een waarde in zichzelf.
De paus houdt ons in zijn rondzendbrief een spiegel voor, om vooral naar ons eigen gedrag te kijken en waar nodig te veranderen. Franciscus stelt dat veel mensen een ecologische bekering nodig hebben om los te komen van de consumptieve levensstijl, die door onze wegwerpmaatschappij zo sterk gestimuleerd wordt. Het steeds maar verlangen naar meer, naar wat je niet hebt, maakt echter ongelukkig, zegt hij. Juist mensen die genieten van het kleine en de kunst verstaan te leven volgens het motto: ‘minder is meer’ leven intenser. ‘Soberheid’ is in deze zin de weg naar het vervulde leven.
“Geluk zit in de kleine dingen”
Hierbij moet ik denken aan een pak pannenkoekenmeel van de molen. Is het niet geweldig dat je je kind blij kunt maken met een fietstochtje naar de molen om daar meel voor de pannenkoeken te kopen en bij terugkomst samen pannenkoeken te bakken. Dat pak meel is dan niet meer zomaar een pak meel maar symbool voor een fijne middag met aandacht voor elkaar; ‘meer met minder’. Geluk zit in de kleine dingen.
Wat ik me steeds meer realiseer is dat ‘weten van’ niet genoeg is om gedrag te veranderen. Een duurzame levensstijl moet van binnenuit komen. Zonder innerlijke kracht is het vrijwel onbegonnen werk in deze wereld met zoveel verleidingen. Als christenen geloven we dat we dan mogen vertrouwen op Gods Geest. Hij wil en kan mensen vernieuwen. De Geest doorbreekt passiviteit en moedeloosheid en geeft ons vreugde en vrede.
Daarom wil ik eindigen met een gebed van paus Franciscus, waarin we God vragen om ons ontvankelijk te maken voor zijn Geest.
Heilige Geest,
maak dat mijn hart openstaat voor Gods Woord,
dat mijn hart openstaat voor het goede,
dat mijn hart alle dagen openstaat voor de schoonheid van God.
Je bent stof
Gisteravond, aswoensdag, zijn we met het hele gezin ‘een askruisje gaan halen’. “Mens gedenk dat je stof bent en tot stof zult wederkeren.” Als kind vond ik dit maar vreemde woorden. Hoezo stof? Ik ben immers een mens van vlees en bloed, ik adem, ik leef! Nu vind ik het mooie woorden en doen ze me beseffen dat we lichamelijk, stoffelijk, fysiek met de Aarde verbonden zijn. 
Datzelfde lezen we in Genesis 2, 7: Toen boetseerde de Heer God de mens, uit stof dat Hij van de aarde nam, en Hij blies hem de levensadem in de neus: zo werd de mens een levend wezen. God noemde hem Adam. In het Hebreeuws komen de woorden voor mens = adam en grond = adamah van de zelfde stam adam dat rood betekent. Adamah is de rode aarde van Palestina en adam, de mens, die rood kleurt door zijn bloed. Zo zijn de mens en aarde in oorsprong en einde, in naam en toenaam, met elkaar verbonden. Mij maakt dit aan de ene kant nederig. We zijn slechts stof en moeten ons niet teveel verbeelden. Aan de andere kant versterkt het het gevoel van thuishoren op de Aarde.
Met aswoensdag is de vastentijd begonnen. Vasten is, je iets ontzeggen, je onthechten van de aardse dingen, je onthaasten, om vrij te worden van de tirannie van eigen behoeften die het zicht op God belemmeren, zoals Jean Jacques Suurmond van de week zo mooi schreef in zijn colomn in Trouw. 
Laten we in deze tijd dan iets kiezen wat ook goed is voor de Aarde. Vasten in een modern jasje zoals carbonvasten. Hoe? Door bijvoorbeeld de auto te laten staan en meer te gaan fietsen. Fietsen met aandacht voor de omgeving. Of je nu de boodschappen haalt of voor je plezier een rondje fietst. Met aandacht leven is al gebed, zegt de Franse filosofe Simone Weil. Aandacht verlegt onze blik namelijk naar iets of iemand buiten onszelf, waardoor we open worden voor het bestaan van God. Fietsen met aandacht en genieten van wat je ziet, voelt, hoort en ruikt is gebed. Fietsen is dus niet alleen carbonvasten het is ook je openstellen voor de stem van God.
Is het rentmeesterschap nog toereikend? (6)
Natuurmysticus
Om de serie compleet te maken noem ik ook nog de zesde grondhouding; die van de (natuur)mysticus. Bij deze grondhouding is er geen scheiding meer tussen mens en natuur. Ze zijn samen één. De mens zal niet meer van de natuur nemen dan kan, omdat hij aanvoelt hoeveel hij kan nemen en wat hij moet laten. De Westerse mens is dit bewustzijn grotendeels verloren. We zien het nog bij de Indianen, Aboriginals, andere natuurvolken en niet-Westerse culturen. Zo vertelde Vandana Shiva dat ze in de Hindi-klas als eerste les leerde dat mensen lid zijn van de familie Aarde. De meeste niet-Westerse culturen, zegt ze, zijn gebaseerd op de democratie van-al-het-leven. Rabindranath Tagore, een Indiase dichter schreef dat de Indiase cultuur zich onderscheidt van andere culturen door de levensprincipes van de natuur te definiëren als de hoogste vorm van culturele evolutie. “De cultuur van het bos is als een krachtige brandstof voor de Indiase maatschappij. Haar cultuur, die uit het bos opbloeide, is beïnvloed door de diverse processen van vernieuwing van het leven die altijd spelen in het bos, variërend van soort tot soort, van seizoen tot seizoen, wisselend in aanblik, geluid en geur. Het éénmakende principe van leven in diversiteit, van democratisch pluralisme, is zo het principe van de Indiase beschaving geworden.” Door actief te zijn in de natuur groeit het contact met de natuurlijke biodiversiteit en de sociale diversiteit. Dat intense contact is niet alleen noodzakelijk om te overleven, maar het is ook bijzonder bevredigend. Het vertelt ons iets van de essentie van het leven, van ons eigen leven.
Bij de grondhouding van de mysticus past in strikte zin geen vorm van landbouw, het in cultuur brengen van de natuur is niet nodig. De mens is aangewezen op jagen en verzamelen om in zijn behoefte voor voedsel te voorzien. Een voorwaarde hierbij is dat de bevolkingsdichtheid en de beschikbare ruimte en biodiversiteit op elkaar zijn aangepast. Dat wil zeggen dat de bevolkingsdichtheid laag genoeg moet zijn en blijven. Inheemse volken hebben nog wel een vorm van landbouw waarbij het bos een onmisbare bijdrage levert aan de landbouw zelf en dus aan het levensonderhoud. Het bos houdt de grond en het water vast en het levert veevoer en bladcompost, maar ook vruchten, knollen en andere eetbare producten.
In de dichtbevolkte gebieden op Aarde, zoals bij ons in het Westen, is het niet meer mogelijk om terug te gaan naar een dergelijke bestaanswijze. Maar ik zie in de voedselproductie wel initiatieven die er aan raken. Het wildplukken komt weer steeds meer in (hierbij moeten we wel maat kunnen houden), er worden voedselbossen aangelegd met eetbare planten en struiken en bomen met eetbare vruchten. Misschien kun je permacultuur een vorm van landbouw noemen die aansluit bij de grondhouding van de mysticus. In de permacultuur wordt gewerkt vanuit harmonie met de natuur. Er wordt gedacht vanuit het ecosysteem; diversiteit, natuurlijke processen, kringlopen en multifunctionaliteit zijn een aantal kernbegrippen hierin. Er zijn geen echte akkers meer. De gewassen, inclusief vrucht- en notenbomen staan veel meer door elkaar, maar wel in een doordacht systeem. De dieren hebben naast een producerende rol ook een functionele rol. Je kunt permacultuur op kleine schaal toepassen bijvoorbeeld voor zelfvoorzienende woonvormen, maar er zijn ook al voorbeelden van grotere landbouwbedrijven in Amerika die op deze manier werken. 
Vandaag las is in de digitale nieuwsbrief duurzaam nieuws over permacultuur in Cuba. “Er worden duurzame menselijke nederzettingen gecreëerd, waarbij de ethiek van de zorg voor de Aarde, mensen en dieren in harmonie met de natuur gevolgd wordt”, zegt projectcoördinator Para. Inmiddels zijn meer dan duizend mensen op Cuba getraind als promotors van permacultuur. Deze mensen nemen een nieuwe levensstijl aan, dichter bij de natuur en met meer gevoel voor en kennis van die natuur. Op die manier ontstaat er een heilzame relatie met de omgeving.
De grondhouding van de natuurmysticus is denk ik wel een hele belangrijke voor onze samenleving. Voor het heil, heelheid en herstel van de Aarde hoop ik dat er in vele gelovigen en niet gelovigen nog een restje van de natuurmysticus over is of daar naar op zoek gaan. Dat we leren om niet alleen vanuit het nut voor de mens te denken en te doen, maar vanuit het geheel. Het voorbeeld van de opkomst van de permacultuur in Cuba is voor mij dan ook een hoopgevend bericht. Een groen lichtpuntje zal ik maar zeggen.
Bij de vorige aflevering eindigde ik al met mijn overtuiging dat de kerk het beeld van het rentmeesterschap los zou moeten laten en dat van de participant zou moeten omarmen. Vandaag zou ik daar een beetje natuurmysticus aan toe willen voegen. Want, ik heb het hierboven nog niet genoemd, de natuurmysticus ervaart in de natuur ook de aanwezigheid van God. Die ervaring, dat gevoel van verwondering en ontzag, draagt naar mijn idee bij aan een zorgende en helende houding voor de schepping.
Eerdere afleveringen in de serie:
De zolder geïsoleerd
We zijn dit jaar goed begonnen en hebben ons eerste goede voornemen al waargemaakt. We hebben het dak van de zolder geïsoleerd. We waren er in de zomervakantie al mee begonnen. Helaas hebben we de klus toen niet af gekregen. Sindsdien stonden overal in huis grote pakken isolatiemateriaal. Heerlijk dat die nu weg zijn.
Uiteraard hebben we zoveel mogelijk duurzame materialen gebruikt. Er is tegenwoordig volop keus in ‘groene’ bouw- en isolatiematerialen. En, zoals dat gaat als er veel keus is, dan is het moeilijk om te kiezen. Elk materiaal heeft zo z’n positieve en z’n negatieve kanten. Onze keus is uiteindelijk gevallen op houtwol. Dit heeft een redelijk goed rendement (bij 12 cm dikte), en is makkelijk te verwerken. Je kunt het gewoon met een handzaag op maat zagen. Dit is trouwens wel een stoffige bedoeling. We hebben tussen de balken van de zolder (vakken van ongeveer 110 bij 130 cm) houten latten bevestigd. Daartussen konden we het houtwol klemmen. Met platen van populierenmultiplex hebben we de zaak weer afgetimmerd (geschroefd).
Nu maar hopen dat de zolderkamer behaaglijker wordt. Voor alsnog kunnen we dat nog niet beoordelen, want de ramen staan nog veel open om de verflucht te verdrijven. We hebben wellis waar biologisch afbreekbare verf gebruikt, maar toch het ruikt gewoon naar verf.
Dit was onze eerste stap op de duurzame weg van 2015. Onze bijdrage aan, hopelijk, minder energieverbruik en dus een lagere CO2 uitstoot. Alle kleine beetjes helpen om de opwarming van de Aarde zoveel mogelijk tegen te gaan. Een volgende stap zetten we binnenkort. Op de slaapverdieping krijgen we overal dubbel glas. Wat is uw groene stap? Ik wens u een groen en inspirerend 2015 toe, met veel verwondering en verbinding.
Marjolein Tiemens-Hulscher
GroenGeloven 