Vorige week zag ik tijdens het hardlopen in het bos een pamflet op een boom. Nieuwsgierig bleef ik even staan om te kijken wat het was: Tien geboden voor het klimaat. Links een kolom met ‘Gij zult…..’ en rechts een kolom ‘stoppen met…….’. In de linker kolom stond bovenaan ‘tevreden zijn met wat je hebt’. Dat trof mij.

Kantelpunten, een verontrustende boodschap

Het was daags na het uitkomen van het alarmerende IPCC klimaatrapport (9 augustus). Alarmerend, omdat de klimaatverandering een onomkeerbaar proces dreigt te worden, of dat eigenlijk al is. Er lijken een aantal kantelpunten (bijna) bereikt: het smelten van de ijskappen, het ontdooien van de permafrost, de steeds verslechterende toestand van het regenwoud, het verdrogen van moerassen. Een kantelpunt in dit soort processen markeert een punt van ‘no return’. Als dit punt is gepasseerd is het proces niet meer te stoppen, het zal juist versnellen. Zo komt door het ontdooien van de permafrost veel methaan (een broeikasgas) in de atmosfeer. Hierdoor warmt de aarde nog meer op, waardoor de permafrost sneller zal ontdooien en er nog meer methaan vrijkomt. Door dit soort processen slaat het klimaatsysteem op hol.

‘Gij zult tevreden zijn met wat je hebt.’

Een verontrustende boodschap, maar we hebben nog steeds wat te kiezen, zeggen de onderzoekers die aan het rapport hebben meegewerkt. We kunnen het opwarmen van de aarde vertragen als we de CO2-kraan (broeikaskraan) dichtdraaien, door minder energie te gebruiken en over te stappen op schone, hernieuwbare energie. In de eerste berichtgeving las ik nergens over minder consumptie of een andere levensstijl. Daarom was ik zo aangenaam verrast door dat eerste gebod ‘Gij zult tevreden zijn met wat je hebt!’ Dat zou vaker bovenaan lijstjes moet staan voor wat we kunnen doen om de wereld leefbaar te houden. Helaas had ik geen telefoon bij me, ik loop hard zonder toeters en bellen, en kon ik geen foto maken. Iets in me zei dat dit affiche op deze plek geen lang leven beschoren zou zijn. En inderdaad, toen ik twee uur later terugkwam, met fototoestel, was het al weg. Het viel blijkbaar niet bij iedereen in goede aarde.

Verandering van levensstijl

Het IPCC rapport en de berichtgeving erover heeft veel mensen wakker geschud en de urgentie tot onmiddellijke actie duidelijk gemaakt. In Trouw (14 augustus) las ik dat ‘Wat kan ik doen voor het klimaat?’ de meest ingetikte vraag was bij Google in de 48 uur na het verschijnen van het rapport. De goede wil om iets te doen is er wel, maar de praktijk is vaak lastiger. Die vliegvakantie is wel heel fijn en de auto voor kort ritje is toch wel heel makkelijk.

Het inzicht groeit dat om de klimaatverandering te beperken een verregaande verandering van levensstijl nodig is. Maar in het klimaatbeleid is daar nauwelijks aandacht voor. Dat zou echter wel moeten, want klimaatvriendelijk gedrag van individuen moet wel mogelijk gemaakt worden en het liefst aantrekkelijk. Daarvoor moet het hele systeem van productie en consumptie veranderen, stelt de Cambridge Sustainability Commission.

Groeien in het genoeg

Deze commissie durft de broodnodige ongemakkelijke vragen te stellen. “Waarom consumeren mensen in rijke landen (waar Nederland toebehoort) zoveel? Hoe komen keuzes tot stand? Welke rol spelen marketing en reclame? Waarom is economische groei zo belangrijk? Wat is ‘toereikend’ voor een goed leven?’ Ik hoop dat de commissie invloedrijk is. Want dit zijn belangrijke vragen waar beleidsmakers en beslissers in de politiek en het bedrijfsleven, en eigenlijk iedereen, over na zou moeten denken. Dat wordt gelukkig al door veel mensen gedaan. George Gelauff schreef daar een mooi artikel over op de website van Nieuw Wij ‘Laten we groeien in het genoeg’. Gelauff noemt dat sociologen, filosofen, marketingdeskundigen, actievoerders, maatschappelijke organisaties en zelfs internationale beleidsmakers meer en meer spreken over een nieuwe invulling van het goede leven. ‘Zij benadrukken hoe aantrekkelijk een wereld kan zijn die gebaseerd is op gemeenschapszin, schoonheid, solidariteit en duurzaamheid. Hoe deze waarden uittorenen boven materialisme. Niet alleen vanuit ethiek, maar ook vanuit levensvervulling.’

De kerk wordt door hem niet specifiek genoemd, maar misschien schaart hij die onder maatschappelijke organisaties. Toch ben ik wel benieuwd in hoeverre Laudato si’ hier een rol in heeft gespeeld. Het gedachtengoed van Laudato si’klinkt er in ieder geval in door. In Laudato si’ vraagt paus Franciscus ons om na te denken over wat voor soort wereld wij willen doorgeven aan hen die na ons komen. Nadenken over deze vraag brengt ons bij vragen naar de zin en de waarden van het leven. Dan blijkt dat het mogelijk is om diepe vreugde te kennen zonder door consumptie geobsedeerd te zijn. In feite draait de paus de zaak om. ‘Constante ophoping van consumptiemogelijkheden leidt het hart immers af en verhindert ieder ding en ieder moment afzonderlijk te waarderen. Rustig iedere werkelijkheid, hoe klein die ook is, tegemoet te treden opent voor ons daarentegen meer mogelijkheden voor persoonlijke groei.’

‘Gij zult tevreden zijn met wat je hebt’, het is voor mij zonneklaar dat dit één van de belangrijkste pijlers is voor een levensstijl die goed is voor jezelf, de ander en het welzijn van moeder Aarde, nu en in de toekomst.

Heeft u er nog geen genoeg van? Lees dan ook:
genieten van genoeg
genoeg, precies wat je nu nodig hebt